Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Rumanos
Români
Rumanos
Población total
23.8 millons (encluyindo os moldavos)
Rechions con comunidaz importants
Rumanía 18.792.958 (2019)
Italia 1.332.464 (2020) [1]
Espanya 599.862 (2020) [2]
Serbia 29.332 (2011)
Estaus Unius 464.814 (2019)
Alemanya 748.225 (2020)
Canadá 238.050 (2016)
Aragón 42.861 (2021)[3]
Idiomas
Rumano
Relichión
Cristiana ortodoxa, Cristiana Greco-Catolica
Pueblos relacionaus
Pueblos vlacos
Mapa

Mapa d'os Balcans con as poblacions vlacas y rumanas; os arromans bi apareixen en rosa.

Os rumanos[4] (en rumano români) habitan en Rumanía u son orichinarios d'este estato, ideyato en o contexto d'o nacionalismo d'o sieglo XIX, independient de tot dende 1880 y examplato en a primera Guerra Mundial. Enantes i heba diferents comunidaz vlacas concentratas en l'actual territorio rumano y zonas buegants y ixemenatas por os Balcans. Charran un luengache neolatín (dacorrumano), común con moldavos de Besarabia y atros territorios exsovieticos, os vlacos d'o norte de Serbia y os vlacos d'a ribera danubiana de Bulgaria.

Dende o punto de vista de bels vlacos que bi ha en atros países balcanicos (vlacos de Serbia, Bulgaria, ecetra... identificatos con os estatos en os que son incluitos), os rumanos son os vlacos que viven en Rumanía.

Historia editar

En a segunda metat d'o sieglo XVIII y principios d'o sieglo XIX en os dos principatos se produciba o desembolique d'os oficios, o intercambio de mercaderías, o creiximiento d'as ciudaz, y l'aparición d'atra clase social, a burguesía, que dexichiba un puesto de mando d'alcuerdo con o peso politico. Una ideya aglutinant d'esta burguesía yera o nacionalismo, a defensa d'a identidat nacional, a ideya que os tres principatos vlacos heban d'emercher como una nación y estato unico. En l'afirmación d'o nacionalismo tenioron paper a escuela ardeleana y o intelectual Inochentie Micu, que demostroron con argumentos historicos, cheograficos, filosoficos y filolochicos a unidat d'orichen, luenga y civilización latina de toz os vlacos d'o norte, que diciban ya "rumanos", y a continuidat ininterrumpita d'a suya existencia sobre o territorio nacional. O documento mes representativo en este sentito ye suplex Libellus Valachorum (1791). Paralelament en os tres principatos vlacos se desembolicó un funda corrient politica representativa d'os principios d'a revolución francesa (1789) y d'as realidaz autoctonas. Si o griego y a cultura griega heba substituyiu a lo eslau en as ilesias y cancillerías entre o sieglo XVI y XVII, en o sieglo XIX remató triunfando l'idioma rumano.

Referencias editar