Novalla (Samianigo)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo ye sobre una localidat aragonesa en a comarca de l'Alto Galligo; ta atros usos, se veiga Novalla.

Novalla ye un lugar medieval situau en l'actual municipio de Samianigo. Nomás i queda bella muntonera de piedras provenients d'as antigas edificacions.

Novalla
Despoblau medieval d'Aragón
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca  • Municipio	Despoblau medieval  Aragón  Uesca Alto Galligo Samianigo
Partiu chudicial	Chaca
Población  • Total	0 hab.
Altaria  • Meyana	800 m.
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau	Chaca Samianigo
Coordenadas	42°29’25’’N 0°20’ 9’’U
Novalla Novalla en Aragón

Toponimia

D'o latín NOVALIS, con o significau de "nuevas tierras cautivadas".

Historia

Iste lugar apareixe en cuantos documentos d'o Cartulario d'o monesterio de Sant Andreu de Fanlo. En o primero de éls, d'aviento de 1055, apareixe o nombre de dos d'os suyos habitants: Sancho Gallones y Tibillito (doc. 32). En chinero de 1072 (doc. 59), se documenta que o rei d'Aragón Sancho Remíriz, vende a l'abat Blasco de Sant Chenaro una corralata en Novalla

"et pono eam in Dei servitio et sancti Salvatoris et santi Ianuarii et Sancti Vicentii ingenua sine nullo cisso malo quod serviat ibi per secula cuneta"

En l'anyo 1076, Sancho de Noballa fa de testigo, chunto con atras personas, en a cesión de bellas posesions en Saruiset y Oto d'una muller dita Oria (doc. 68). O zaguer documento conoixiu (doc. 136), d'entre os anyos 1191 y 1204, l'abat Berenguer de Mont Aragón describe o lugar en a cesión d'unas posesions que iste monesterio teneba en Novalla a un tal Bernardo y a suya muller María:

"(...) unas casas nuestras que tenemos en a villa de Novalla que son entre a nuestra era y l'era de Zoria y quatre campos y un huerto. O primer campo ye en termin d'Uichello y atro campo ye chunto a Santa María (a ilesia d'o lugar?), atro campo ye junto a uns ceruellones (cerolleras?) o quarto campo ye chunto a un corral y un huerto que ye chunto a una fuent (...)"

Entre os sieglos XIV y XVI a suya ilesia yera anexa a la d'Allué. Asso lo situa como un despoblau en o termín de Chaca y amán d'o Puent de Samianigo.

Leyendas

Se repite una vegada mas o mito d'as güelas. O lugar desapareixió dimpués d'una pasa de colera y dos viellas sobrevivioron y se'n fuoron ta Sardás, a on las ninvioron ta Osán. En iste zaguer lugar fuoron acullidas por casa López, a mas rica d'a redolada, pasando o mont y a pardina de Novalla a estar d'a propiedat d'ista familia.