Diminutivos en bavaro

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os diminutivos en bavaro se fan servir pa matizar o significau d'una palabra d'una traza que a palabra derivata tienga un significau de menor mida u de menor importancia.

Formación d'o diminutivo

editar

A formación d'o diminutivo en l'idioma bavaro se fa con os sufixos -àl, -l, -e, -ei y -i.

Palabras rematadas en

editar

Muitas palabras que rematan en fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Briàddà Briàddàl chirmán
Dechddà Dechddàl filla
Dià Diàl puerta
Kufà Kufàl maleta
Schnià Schniàl cuerda
Schwesddà Schwesddàl chirmana
Vaddà Vaddàl pai

Palabras rematadas en vocals

editar

As palabras que rematan en vocals fan a vegadas o diminutivo adhibindo -le, encara que tamién admiten a variant stándard -àl:

Bavaro Diminutivo 1 Diminutivo 2 Aragonés
Buà Buàle Buwàl nino
Frau Fraule Frauàl muller

Bi ha excepcions a iste regle como Schnä (nieu) que fa o diminutivo como Schnäwàl (a "w" se trobaba en l'alto alemán medieval) u Kaffä (café) que fa o diminutivo como Kaffäzàl.

Palabras rematadas en -b

editar

As palabras que rematan en -b cambean ista rematanza por una w y adhiben a rematanza -àl u vocalizan a -l final quedando una -e u -i:

Bavaro Diminutivo 1 Diminutivo 2 Aragonés
Loàb Loàwàl Loàwe u Loàwi focaza, queso
Weib Weiwàl Weiwe u Weiwi muller

Palabras rematadas en -bb, -f, -l u -m

editar

As palabras que rematan en -bb, -f, -l u -m fan o diminutivo adhibindo -àl:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Àff Àffàl mono
Bààm Bààmàl árbol
Jobb Jobbàl mena de chaqueta
Säbb Säbbàl Pero
Schdàmm Schdàmmàl tronca
Schdul Schdulàl siella

Palabras rematadas en -d u -dd

editar

As palabras que rematan en -d u -dd fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Bàndd Bànddl colla
Blàd Blàdl fuella
Gwàndd Gwànddl vestiu
Hiàd Hiàdl sombrero
Kisdd Kisddl caixa
Liàd Liàdl canción

Bellas d'istas palabras permiten tamién a variant con -àl:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Besdd Besddàl poste
Hiàd Hiàdàl sombrero
Schdind Schdindàl hora
Wind Windàl viento

Palabras rematadas en -n

editar

As palabras que rematan en -n fan o diminutivo adhibindo -dl:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Fàhn Fàhndl bandera
Hen Hendl pirina
Kànn Kànndl charra
Mànn Mànndl hombre

En cuasi toz os casos istas palabras tamién admiten una variant d'o diminutivo con -dàl:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Mànn Mànndàl hombre
Kànn Kànndàl charra
Wein Weindàl vin

Palabras rematadas en -r

editar

As palabras que rematan en -r fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Bàr Bàrl par
Hàr Hàrl pelo
Schàr Schàrl estixeras

Palabras rematadas en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z

editar

As palabras que rematan en -ch, -g, -gg, -s, -sch, -x y -z fan o diminutivo adhibindo una -l:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Bix Bixl lata
Dach Dàchl tellau
Fàss Fàssl barril
Glàs Glàsl veire
Hais Haisl casa
Hoiz Hoizl fusta
Muiz Muizl bazo
Bflànz Bflànzl planta

Bellas palabras con istas rematanzas tamién fan o diminutivo adhibindo -àl:

Bavaro Diminutivo Aragonés
Disch Dischàl mesa
Ling Lingàl pulmón
Mütz Mützàl gorro
Sogg Soggàl calcetín

Palabras con forma de diminutivo

editar

Bi ha en bavaro palabras que nomás existen con forma de diminutivo.

Bavaro Alemán Aragonés
Blàdl Blatt fuella
Boddschàmbbàl Nachttopf pichallo
Bummàl einfältiger Mensch melampo
Bussàl, Bussl, Bussi Kuss pochón
Fleischbflànzl Frikadelle hamburguesa
Gràchàl Limonade limonada
Griàchàl Krieche planta rastrera
Gscheidàl Besserwisser saputo
Lüfdl Luftmalerei fresco (pintura)
Mädàl, Màdl Mädchen Mesacha
Nàgàl Nelke clavel
Rähàl Pfifferling rebozuelo
Ràdl Fahrrad becicleta
Schäbbàl Kinderrassel cascabillo
Schdummàl Stummer Muto
Schlauchàl Schlauberger peligarcero

Diminutivos en nombres propios

editar

Os nombres propios tamién tienen diminutivos, emplegaus por un regular entre a familia u amigos, que siguen os regles que s'han descrito en os apartaus anteriors.

Nombre Diminutivo Aragonés
Alois Loisl, Loisi, Loise Loís
Annemarie Anàmiàl Ana María
Andreas Àndi, Ànde Andreu
Anton Doni, Done Antón
Dionys Donisl Donisio
Doris Dorle Dorotea
Grete Grädl Greta
Josef Säbbàl Chusé
Katharina Kàddi Caterina
Kurt Kuàddi Kurt
Liese Liesi Isabel
Marie Mariele María
Michael Michàl Miguel
Peter Bädàl Pero
Petra Bädàl Peironela
Therese Räsl, Räsi Tomás
Rosa Rosàl Rosa
Sebastian Wàsddl, Wasti, Waste Sebastián
Simon Simmàl Simón
Thomas Dàmmàl Tomás
Wolfgang Woifàl, Gàngàl Wolfgang

Diminutivos de verbos

editar

Bi ha tamién bels poquez verbos que tienen una forma de diminutivo que cambea o suyo significau. En iste caso forman o diminutivo como os substantivos, encara que, por estar verbos, rematan en -n:

Verbo Diminutivo Aragonés
nàssn nàssln plebisnar
regn regàln esgotaciar
schneim schneiwàln nevusquiar

Bibliografía

editar


Gramatica d'o bavaro
Fonetica Epentesi · Diftongo oa
Morfolochía Adchectivos (Numerals) · Adverbios · Articlo definiu · Articlo indefiniu · Caso gramatical (Acusativo · Chenitivo · Dativo · Vocativo) · Conchuncions · Chenero gramatical · Numero gramatical · Prefixos y sufixos · Preposicions · Pronombres (Demostrativos · Indefinitos · Interrogativos · Personals · Posesivos · Reflexivos · Relativos) · Substantivos (Aumentativo · Diminutivo) · Verbos (Verbos auxiliars · Verbos deponents · Verbos modals)
Lexicolochía Lexico (Bohemismos · Chinés en bavaro · Días d'a semana · Galicismos · Italianismos · Latinismos · Meses de l'anyo · Nombres propios · Parolas indias en bavaro · Yiddischmos y hebraismos)
Ortografía Grafía · Cliticos