Maratón (atletismo)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo ye sobre una preba d'atletismo; ta atros usos, se veiga Maratón.

A maratón ye una cursa de 42,195 km de largaria, ye una preba de fundo de l'atletismo actual incluida en o programa de prebas oficals d'os campionatos d'atletismo, amás amás ye en o programa de l'atletismo en os Chuegos Olimpicos dende o anyo 1896 en a categoría masculina y dende 1984 en a femenina.

Maratón de Berlin de 2007

A maratón ye una preba muito popular y bi ha prebas organizatas por todo o mundo. As cursas de maratón mes importants son as celebratas en o circuito de maratones conoixiu como World Marathon Majors que en l'actualidat agrupan as maratons de Londres, Boston, Chicago, Berlín, Nueva York y Tokio, atras tamién importants pero difuera d'o circuito son as Amsterdam y Rotterdam; en Espanya as mes populars son as de Valencia, Barcelona, Madrit, Sevilla y Sant Sabastián.

Historia

editar

A suya historia ye prou curiosa pues o suyo orichen se troba en os I Chuegos Olimpicos d'a era moderna a on se fació una cursa ta remerar a falordia d'una chesta d'un hemerodromos (corredor-marchador) griego dito Filipides (u Fidipides, seguntes as fuents), que en l'anyo 490 aC morió de fatiga dimpués de correr dende a ciudat de Maratón dica Atenas, 40 km aproximadament, t'anunciar a victoria de l'exercito griego sobre l'exercito persa en a batalla de Maratón.

O primer ganador d'una cursa de maratón estió Kharílaos Vasilákos, un corredor griego que ganó a primera cursa que se fació con iste nombre en os Chuegos Panhelenicos, istos chuegos fuoron clasificatorios ta os Chuegos Olimpicos d'Atenas 1986, a on estió ganador d'una medalla d'archent.

En primeras a distancia d'a maratón yera variable estando aproximadament de 40 km, pero dende os Chuegos Olimpicos de Londres 1908 s'establió a distancia de 42,195 km que yera a distancia dende o Castiello Reyal de Windsord dica l'estadio White City a on yera l'arribata; o ganador d'ista cursa estió John Hayes y a suya marca estió o primer récord d'o mundo de maratón.

Récords

editar

Os récords mundials son, en a categoría masculina d'Eliud Kipchoge con una marca de 2h01´39", y en a categoría femenina de Brigid Kosgei con una marca de 2h14´04". O récord d'Aragón de maratón femenín ye de Luisa Larraga (CA Adidas) con una marca de 2h30'11" realizaus en l'anyo 2001 en Valencia, y en a categoría masculina ye de José Pallarés Colomina d'o CA Monzón con una marca de 2h17´49" dende l'anyo 1995 feitos en Sama de Langreo, pero seguntes a nueva normativa de l'IAAF no puet estar homologada como récord, a següent millor marca y récord d'Aragón seguntes la nueva normativa ye de Javier Cortés con una marca de 2h18'24" feitos en Torino en l'anyo 1996.

Records d'aria

editar
  • Actualizato o 22 d'aviento de 2020.[1]
Marca Atleta Lugar Calendata
Récord mundial Hombres 2h00:35   Kelvin Kiptum Chicago 8 d'octubre de 2023
Mullers 2h09:56   Ruth Chepngetich Chicago 13 d'octubre de 2024
Récord olimpico Hombres 2h06'26   Tamirat Tola París 10 d'agosto de 2024
Mullers 2h22:55   Sifan Hassan París 10 d'agosto de 2024
Récord d'Europa Hombres 2h04:16   Kaan Kigen Ozbilen Valencia 01-10-2019
Mullers 2h13:44   Sifan Hassan Chicago 28 d'octubre de 2023
Récord d'America Central y America d'o Norte Hombres 2h05:38   Khalid Khannouchi Londres 14-04-2002
Mullers 2:18:29   Emily Sisson Chicago 9 d'octubre de 2022
Récord d'America d'o Sud Hombres 2h06´05"   Ronaldo da Costa Berlín 20-09-1998
Mullers 2:24:18   Florencia Borelli Sevilla 18 de febrero de 2024
Récord d'Africa Hombres 2h01:39   Eliud Kipchoge Berlín 16-11-2018
Mullers 2h11:53   Tigist Assefa Berlín 24-09-2023
Récord d'Asia Hombres 2h06:16   El Hassan El Abbassi Valencia 02-10-2018
Mullers 2h18:59   Honami Maeda Osaka 28 de chinero de 2024
Récord d'Oceanía Hombres 2h07:51   Robert de Castella Boston 21-04-1986
Mullers 2h:21:34   Sinead Diver Valencia 4 d'aviento de 2022

Millors marcas mundials de toz os tiempos

editar
 
Haile Gebrselassie, en a imachen con camiseta amariella, tenió o récord mundial d'a maratón dica o 2011.

Lista d'as 10 millors marcas mundials de toz os tiempos seguntes World Athletics actualizata o 15 de mayo de 2025.[2][3]

Hombres
Marca Atleta País Calendata Lugar
2h00:35 Kelvin Kiptum   Kenya 8 d'octubre de 2023. Chicago
2h01:09 Eliud Kipchoge   Kenya 25 de setiembre 2022. Berlín
2h01:41 Kenenisa Bekele   Etiopia 29 de setiembre de 2019. Berlín
2h01:48 Sisay Lemma   Etiopia 3 d'aviento de 2023 Valencia
2h02:05 Sabastian Kimaru Sawe   Kenya 1 d'aviento de 2024 Valencia
2h02:16 Benson Kipruto   Etiopia 3 de marzo d 2024 Tokio
2h02:38 Deresa Geleta   Kenya 1 d'aviento de 2024. Valencia
2h02:44 John Korir   Kenya 13 d'octubre de 2024. Chicago
2h02:48 Birhanu Legese   Etiopia 29 de setiembre de 2019. Berlín
2h02:55 Mosinet Geremew   Etiopia 24 d'abril de 2019. Berlín
2h02:55 Timothy Kiplagat   Kenya 3 de marzo de 2024. Tokio
 
Paula Radcliffe record mundial femenín de maratón (2003-2019).
Mullers
Marca Atleta País Calendata Lugar
2h09:56 Ruth Chepngetich   Kenya 13 d'octubre de 2024 Chicago
2h11:53 Tigist Assefa   Etiopia 24 de setiembre de 2023 Berlín
2h13:44 Sifan Hassan   Países Baixos 8 d'octubre de 2023 Chicago
2h14:04 Brigid Kosgei   Kenya 13 d'octubre de 2019 Chicago
2h14:18 Ruth Chepngetick   Kenya 9 d'octubre de 2022 Chicago
2h14:58 Amane Beriso Shankule   Etiopia 4 d'aviento de 2022 Valencia
2h15:25 Paula Radcliffe   Reino Uniu 13 d'abril de 2003 Londres
2h15:51 Worknesh Degefa   Etiopia 3 d'aviento de 2023 Valencia
2h15:55 Sutume Asefa Kebede   Etiopia 5 de marzo de 2024 Tokio
2h16:07 Tigist Ketema   Etiopia 7 de chinero de 2024 Dubai
2h16:28 Rosemary Wanjiru   Kenya 5 de marzo de 2023 Tokio

Medallistas olimpicos de maratón

editar
 
Spiridon Louis, o primer campión olimpico de maratón.
 
Joan Benoit, a primera campiona olimpica de maratón.
 
Eliud Kipchoge, dople campión olimpico de maratón (2016 y 2020) y récord d'o mundo (2018-2023).
Chuegos Categoría Oro Archent Bronce
1896: Atenas Hombres   Spiridon Louis   K. Vasilakos   Gyula Kellner
Mullers No participoron
1900: París Hombres   Michel Théato   Émile Champion   Ernst Fast
Mullers No participoron
1904: Saint Louis Hombres   Thomas Hicks   Albert Coray   Arthur Newton
Mullers No participoron
1908: Londres Hombres   John Hayes   Charles Hefferon   Joseph Forshaw
Mullers No participoron
1912: Estocolmo Hombres   Kenneth McArthur   Christian Gitsham   Gaston Strobino
Mullers No participoron
1920: Anvers Hombres   Hannes Kolehmainen   Juri Lossman   Valerio Arri
Mullers No participoron
1924: París Hombres   Albin Stenroos   Romeo Bertini   Clarence DeMar
Mullers No participoron
1928: Amsterdam Hombres   Bougéhra El Ouafi   Manuel Plaza   Martti Marttelin
Mullers No participoron
1932: Los Angeles Hombres   Juan Carlos Zabala   Sam Ferris   Armas Toivonen
Mullers No participoron
1936: Berlín Hombres   Sohn Kee-Chung   Ernest Harper   Nan Shoryu
Mullers No participoron
1948: Londres Hombres   Delfo Cabrera   Tom Richards   Etienne Gailly
Mullers No participoron
1952: Helsinki Hombres   Emil Zatopek   Reinaldo Gorno   Gustaf Jansson
Mullers No participoron
1956: Melbourne Hombres   Alain Mimoun   Franjo Mihalić   Veikko Karvonen
Mullers No participoron
1960: Roma Hombres   Abebe Bikila   R. B. Abdesselam   Barry Magee
Mullers No participoron
1964: Tokio Hombres   Abebe Bikila   Basil Heatley   Kōkichi Tsuburaya
Mullers No participoron
1968: Ciudat de Mexico Hombres   Mamo Wolde   Kenji Kimihara   Mike Ryan
Mullers No participoron
1972: Múnich Hombres   Frank Shorter   Karel Lismont   Mamo Wolde
Mullers No participoron
1976: Mont-reyal Hombres   Waldemar Cierpinski   Frank Shorter   Karel Lismont
Mullers No participoron
1980: Moscú Hombres   Waldemar Cierpinski   Gerard Nijboer   S. Dzhumanazarov
Mullers No participoron
1984: Los Angeles Hombres   Carlos Lopes   John Treacy   Charlie Spedding
Mullers   Joan Benoit   Grete Waitz   Rosa Mota
1988: Seúl Hombres   Gelindo Bordin   Douglas Wakiihuri   Ahmed Salah
Mullers   Rosa Mota   Lisa Martin   Katrin Dörre
1992: Barcelona Hombres   Hwang Young-Cho   Koichi Morishita   Stephan Freigang
Mullers   Valentina Iegorova   Yuko Arimori   Lorraine Moller
1996: Atlanta Hombres   Josia Thugwane   Lee Bong-Ju   Erick Wainaina
Mullers   Fatuma Roba   Valentina Iegorova   Yuko Arimori
2000: Sydney Hombres   Gezahegne Abera   Erick Wainaina   Tesfaye Tola
Mullers   Naoko Takahashi   Lidia Simon   J. Chepchumba
2004: Atenas Hombres   Stefano Baldini   M. Keflezighi   Vanderlei de Lima
Mullers   Mizuki Noguchi   Catherine Ndereba   Deena Kastor
2008: Pekín Hombres   Samuel Wanjiru   Jaouad Gharib   Tsegay Kebede
Mullers   Constantina Tomescu   Catherine Ndereba   Zhou Chunxiu
2012: Londres Hombres   Stephen Kiprotich   Abel Kirui   Wilson Kipsang
Mullers   Tiki Gelana   Priscah Jeptoo   Tatyana Petrova
2016: Río de Janeiro Hombres   Eliud Kipchoge   Feyisa Lelisa   Galen Rupp
Mullers   Jemima Sumgong   Eunice Kirwa   Mare Dibaba
2020: Tokio Hombres   Eliud Kipchoge   Abdi Nageeye   Bashir Abdi
Mullers   Peres Jepchirchir  Brigid Kosgei   Molly Seidel
2024: París Hombres   Tamirat Tola   Bashir Abdi   Benson Kipruto
Mullers   Sifan Hassan   Tigst Assefa   Hellen Obiri

Vinclos externos

editar

Referencias

editar


Prebas oficials d'atletismo  

60 metros lisos | 100 metros lisos | 200 metros lisos | 400 metros lisos | 800 metros lisos | 1.500 metros lisos | 3.000 metros lisos | 5.000 metros lisos | 10.000 metros lisos | Meya maratón | Maratón | 60 metros cletas | 100 metros cletas | 110 metros cletas | 400 metros cletas | 3.000 metros obstaclos | 20 km marcha | 50 km marcha | Brinco de largaria | Brinco d'altaria | Triple brinco | Brinco con percha| Tirada de peso| Tirada de disco | Tirada de chavalina |Tirada de martiello | Relevos 4x100 | Relevos 4x400 | Pentatlón | Heptatlón | Decatlón