Panthera leo
| Lión | ||||||||||||||||||||
 Lión | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Panthera leo | ||||||||||||||||||||
O lión (Panthera leo) ye una especie d'a familia felidos antigament amplament distribuita por Africa, Orient Meyo y a India. Os masclos presentan cerras, estando un caso tipico de dimorfismo sexual.
ZoonimiaEditar
En a mayor part d'os textos medievals s'escribe o zoonimo Leon, tanto l'animal como l'antroponimo que en deriva, vegadas tamién lehon, coincidindo con a ortografía de Jahen pa "Chaén:
Una pronunciación teorica en aragonés ye lión u leyón desfendo o hiato. A segunda forma, con epentesi antihiatica no s'escribe con -y- en a ortografía actual porque no deriva d'una parola latina con consonant sonora desapareixida, como en o caso d'a ciudat de Leyón, que deriva de LEGIONE ("lechión"). A forma Lión se documenta en poquetz casos, un d'ells en o "Libro d'as Marabillas d'o Mundo", que no ye escrito en o standard medieval aragonés y ye una traducción a l'aragonés no bien feita de tot, con muitos galicismos, encara que tamién con formas chenuínas aragonesas que no se gosan presentar en o standard medieval:
En o lexico comercial aragonés se documenta l'adchectivo leonado, que deriva de leon.
MorfolochíaEditar
O pelache ye lionato claro, blanco y l'abdomen y en o costato interior d'as patas. O dorso d'as orellas ye negro; cerras d'o masclo lionatas, d'un pardo royenco a negro. O pelache d'os animals no maturos tien un debuixo de rosetas que desaparixe con a edat, encara que en pueden quedar vestichios en o baixo vientre y patas.
SubespeciesEditar
A evidencia chenetica indica que os lions actuals s'orichinoron posiblement d'un antipasau común dende fa 55.000 anyatas. As diferencias entre os lions africans son pocas y poderban estar consideratos d'una sola subespecie.
As subespecies més reconoixitas por bells scientificos son:
- Panthera leo atrox: Lión americán, s'orichinó fa d'alto u baixo 80.000 anyatas, y s'extinguió en fa unas 10.000.
- Panthera leo bleyenberghi: Lión de Katanga. Habita en Angola, Botswana, Republica Democratica d'o Congo, Namibia, Zambia y Zimbabwe.
- Panthera leo europea: Lión europeu, no s'ha comprobato l'autenticidat d'esta subespecie (probablement sigan lions asiaticos), pero os lions habitaban a peninsula balcanica y lo cazaban romans, griegos y macedons, s'extinguió ha poco més de 2.000 anyatas.
- Panthera leo fossilis: Lión primitivo (extincto).
- Panthera leo krugeri: Lión de Transvaal u sudafricán, habita en cinco países d'o Sur d'Africa.
- Panthera leo leo: Lión de Berberia u de l'Atlas, extincto en estato salvache dende 1922. Este lión yera o tercer en mida, dimpués d'o d'as espelungas y l'americán.
- Panthera leo massaicus: Lión del Masai, habita en el Este del continente africano.
- Panthera leo melanochaitus: Lión d'o Cabo, ye extincto dende 1865.
- Panthera leo persica: Lión asiático, habita en a Selva de Gir, India.
- Panthera leo senegalensis: Lión de l'ueste d'Africa, habita dende Senegal dica a Republica Centroafricana.
- Panthera leo spelaea: Lión d'as espelungas, habitó en Eurasia. Apareixió fa d'alto u baixo 300.000 anyatas, y desapareixió dimpués d'a zaguera glaciación, fa unas 10.000 anyatas.
- Panthera leo vereshchagini: Lión de l'este de Siberia.
- Panthera leo youngi: Lión d'o Noreste de China, apareixió fa 350.000 anyatas.
Cintas de lionsEditar
Ye un animal que a sobent ha estato protagonista de bells cintas de cine como as de Disney, The Wild, The Lion King y as suyas secuelas The Lion King II: Simba's Pride y The Lion King 1½, entre d'atras cintas como Born Free y The Ghost and the Darkness.