Ilesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei Catolico

A ilesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei Catolico ye una ilesia d'estilo romanico aragonesa que se troba en a localidat de Sos d'o Rei Catolico, en a comarca de Cinco Villas y provincia de Zaragoza. Dende lo punto d'anvista d'a suya adscripción administrativa en a Ilesia Catolica, pende de l'arcipestrau d'Erla-Uncastiello en a diocesi de Chaca y de l'archidiocesi de Pamplona y Tudela.

Ilesia de Sant Istevan Protomártir
Frontera d'a ilesia.
Situación cheografica
Estau	Espanya
País	Aragón
Comarca	Cinco Villas
Situación	Sos d'o Rei Catolico
Adreza	C/Mariana Pérez de Biel
Coordenatas	42°29′48.35″N 1°12′55.04″U
Archidiocesi	Pamplona y Tudela
Diocesi	Chaca
Arcipestrau	Erla-Uncastiello
Información cheneral
Advocación	Sant Istevan Protomártir
Culto	Catolico
Orden
Rector
Vicario parroquial
2.º Vicario parroquial
Mosen
Propietario	Ilesia Catolica
Administrador
Director
Coste	{{{coste}}}
Visitable
Datos tecnicos
Altaria	30 m.
Pisos
Amplaria
Largaria
Superficie
Diametro
Aforo
Altaria s.l.m.
Atras
Alcance
Iluminación
Potencia
Arquitectura
Tipo	Ilesia
Estilo	Romanico
Función	Ilesia
Catalogación	Bien d'Intrés Cultural
Materials	Piedra picada
Construcción
Construcción	Sieglos XI-XII
Fundador	Estevanía
Inicio
Fin
Inauguración
Destrucción
Arquitecto
Incheniero estructural
Incheniero de servicios
Incheniero civil
Atros
Premios
Pachina web
Localización
Ilesia de Sant Istevan Protomártir Ilesia de Sant Istevan Protomártir en Aragón

Ye una ilesia consagrada a Sant Istevan Protomártir (a sobén clamau nomás que Sant Istevan) construyida mientres os sieglos XI y XII que ye la ilesia parroquial d'o lugar. A parte mas antiga de l'edificio ye la suya cripta, clamada "Cripta de Santa María d'o Perdón" y la dentrada d'a cual puede apreciar-se en a cinta La vaquilla, rodada en Sos. Antigament yera clamada Ilesia d'o Salvador y Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei Catolico, estando adedicada en ixas envueltas tamién a lo Salvador. Se troba adosada a l'antigo castiello de Sos d'o Rei Catolico construriu en Penya Feliciana, hue desapareixiu y d'o cual nomás se conserva que una d'as suyas torres.

Historia

L'actual cripta de Santa María d'o Perdón ye l'antiga ilesia d'o lugar, construyida en o sieglo XI, encara que posteriorment se li facioron pinturas ya en estilo gotico. Se debantó a iniciativa d'Estevanía, vidua de García Sánchez III de Navarra.^[1]^[2]

L'actual ilesia de Sant Istevan ye una edificación posterior, ya d'o sieglo XII.

En o sieglo XVI se construyó l'actual portico ta protecher a frontera prencipal d'o templo d'as inclemencias meteorolochicas, en haber-se degradau a suya ornamentación por a erosión^[3] como consecuencia d'estar o templo construyiu con piedra d'arena.

Descripción

Ye en realidat una iglesia doble, en contar con a suya cripta adedicada a Santa María en a suya advocación d'o Perdón, sobre la cual se debantó posteriorment la ilesia actual, quedando l'antiga nomás que como una cripta d'a nueva ilesia. Se tracta d'una solución arquitectonica bien conoixida en Aragón y Navarra y que se puet veyer en o castiello de Lobarre, en a ilesia d'o Salvador de Moriello de Galligo, en a ilesia de Sant Martín de Tours de San Martín de Unx u en o monesterio de Leire.^[4]

O callizo

O callizo baixo la ilesia y a traviés d'o cual se puet acceder a la cripta ye avovedau con vueltas de meyo canyón y ariesta,^[1] y dividiu en cinco trampos,^[1] que desacansan sobre pilastras y columnas adosadas,^[2] trobando-se la dentrada a la cripta en o suyo trampo central.^[4] Tiene una longaria de 19,45 m, una amplaria de 3,40 m. y fa 3,30 m. d'alto.^[2]

A cripta de Santa María d'o Perdón

Ta más detalles, veyer l'articlo Cripta de Santa María d'o Perdón de Sos d'o Rei Catolicoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Acceso

A cripta poseye un doble acceso: dende la ilesia construyida dencima y con una entrada independient a traviés d'un callizo que trescruza baixo la ilesia y que comunica la frontera prencipal d'a mesma con a plaza a on se troba la Casa d'a Villa.

L'acceso dende la ilesia superior se fa por meyo d'unas escaleras de caragol que se troban en o mesmo interior d'a paret de l'edificio.^[1]^[4]

L'acceso a la frontera d'a cripta dende lo callizo se fa a traviés d'una puerta con arco de meyo punto con cuatre arquivoltas con una decoración sobria feita con bolas.^[4] Os capitels poseyen motivos vechetals.^[1] D'ista puerta dimanan dos escaleretas laterals ta descender dica lo livel d'o recinto.

A cripta se troba dividida en tres naus que a la vegada s'emplegan como soporte ta las tres naus d'a ilesia superior, tenendo cada nau dos trampos.

Os capitels

En a cripta se i pueden veyer dos capitels: un d'éls con figura humana y lo segundo, con un motivo animal.

O capitel con figura humana (veyer imachen en a galería d'imáchens a lo piet de l'articlo) amuestra a una muller esgrenyando-se lo cabello en uno d'os suyos cantos.

O segundo capitel amuestra a dos aus de poliu plumache con os suyos cuellos entrelazaus y picando-se l'una a l'atra las suyas patas, estando ista escultura una caracteristica identificativa d'o taller d'o clamau mayestro de Sant Istevan,^[2] mayestro que treballó mientres o sieglo XII en cuantas ilesias navarras y aragonesas^[4]^[5] y que heba plegau en o reino de Pamplona acompanyando a Diego Peláez, bispe de Santiago de Compostela desterrau por Alifonso VI de Leyón.^[1]^[2]

As pinturas

As pinturas conservadas en a cripta son d'os sieglos XIII y XIV, en estilo gotico.^[1]^[4] Se conservan en dos d'os absides d'a cripta, en o central y en l'abside septentrional.

En l'abside septentrional as pinturas amuestran escenas d'a vida de Sant Chil con una figura de Cristo (Pantocrátor) y los simbolos d'os cuatre evanchelistas^[4] en usando-ie cuatre figuras que les son representativas en os cánons d'a iconografía cristiana medieval, lo dito «tetramorfos»: Sant Mateu con l'ánchel anunciador, Sant Chuan con l'aliga, Sant Marcos con o leyón, y Sant Lucas con un toro u buei.^[1]

En l'abside central, adedicau a Nuestra Sinyora d'o Perdón,^[1] trobamos bellas escenas d'a vida d'a Virchen, estando cadaguna d'ellas deseparada por meyo d'un arco apunchau sobre la escena; y dencima d'istas escenas, una imachen de Cristo en coronando a su mai.^[4]

A ilesia superior

Frontera

A frontera prencipal d'a ilesia se troba en a suya versant caracierzo paralela a lo callizo antis mencionau, accedendo-se-ie a traviés d'unas escaleretas ta suplir o desnivel, y estando cubierta la frontera por un portico adhibiu en o sieglo XVI ta ralentizar o suyo deterioro por a erosión d'a plevia y d'o viento; lo portico poseye vuelta de crucería.^[1]

En a frontera trobamos un arco de meyo punto sobre la puerta, con tres arquivoltas soportadas por tres columnas-estatua a cadaguno d'os suyos cantos, estando formada cada columna por tres estatuas situadas una dencima de l'atra, en una composición pareixida a la d'as amanadas ilesia de Santa María la Reyal de Sangüesa y ilesia de Sant Chil de Mediavilla de Luna.^[1] O desgaste d'as estatua no permite identificar-las todas, pero entre las identificables se puet mencionar a Sant Chuan Evanchelista, Sant Pelai, lo rei David u Sant Miguel Arcánchel en luitando contra lo dragón.^[4] Tamién a Sant Lorient con as suyas esparrillas.^[1]

En o timpano contemplamos un Cristo en machestat en una mandorla rodiau por o tetramorfos^[1]^[2] d'os evanchelistas y en as arquivoltas, en a suya mayor parte escenas d'a nineza de Chesús.^[4] A compisición remera a la d'a tamién amanada ilesia d'o Salvador en Luesia.^[1]

Interior

Se troba dividida en tres naus^[2] que se debantan sobre lo soporte que li ufren as tres naus d'a cripta que se troba en baixo, encara que en iste caso s'adhibe a las naus un tercer trampo amás d'os dos trampos que poseye la cripta.^[4] Cadaguna d'istas naus poseye en a cabecera lo suyo propio abside, ornamentaus por una galería con arcos de meyo punto,^[4] tres d'os cuals, abocinaus, sirven como iluminación de l'interior d'o templo, estando los atros dos arcos ciegos. La nau central tien una mica de mas amplaria y de mas altaria que las dos naus laterals.^[1]

Os arcos descansan sobre columnas cheminadas adosadas y con un unico capitel con decoración con motivos vechetals en a suya mayor parte.^[4]

Elementos muebles

Cal destacar que se i conserva una pila baptismal visigotica d'o sieglo VIII^[2] en a cual seguntes a tradición baptizoron a Ferrando II d'Aragón,^[1] un Cristo d'o Perdón romanico d'o sieglo XII,^[4] un sillerío d'o sieglo XVI en o suyo coro y un organo en estilo rococó.^[3]

Protección legal

A ilesia de Sant Istevan Protomártir de Sos d'o Rei Catolico se troba protechida legalment con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural (codigo RI-51-000114), confirmando la suya declaración como Molimento Nacional o 18 de marzo de 1944.

Galería d'imáchens

Anvista cheneral d'a suya frontera.
Anvista exterior de l'abside.
Frontera d'a ilesia.
Detalle d'a frontera.
Timpano y arquivoltas d'a suya frontera.
Nau prencipal con o suyo abside.
Abside d'a nau prencipal.
L'abside d'a nau prencipal.
L'organo d'a ilesia.
Frontera prencipal y dentrada en o callizo.
Callizo baixo la ilesia a traviés d'o cual s'accede independientment a la cripta.
Frontera d'a cripta.
Pinturas en estilo gotico en a cripta.
Pinturas en l'abside d'a cripta.
Detalle d'as pinturas d'a cripta, con o Pantocrátor.
Detalle d'un capitel en a cripta.
O Santo Cristo d'o Perdón.