Casas d'el Reino

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

As Casas d'el Reino (en aragonés medieval Casas del Reyno; en aragonés moderno Casas d'o Reino) estió un edificio que s'acordó de construir en 1436, como seu d'a Deputación Cheneral d'Aragón y d'o Chusticia d'Aragón, en a plaza d'a Seu de Zaragoza.

Casas d'el Reino
Detalle envista de Zaragoza de Mazo (1647)- O numero 3 ye as Casas d'el Reino
Situación cheografica
Estau
País
'
Situación	Zaragoza, Aragón
Adreza
Coordenatas
Archidiocesi
Diocesi
Arcipestrau
Advocación
Culto
Orden
Rector
Vicario parroquial
2.º Vicario parroquial
Mosen
Propietario
Administrador
Director
Coste	{{{coste}}}
Visitable
Altaria
Pisos
Amplaria
Largaria
Superficie
Diametro
Aforo
Altaria s.l.m.
Atras
Alcance
Iluminación
Potencia
Arquitectura
Tipo
Estilo	gotico
Función
Catalogación
Materials
Construcción
Construcción	1437
Fundador
Inicio
Fin
Inauguración	1450
Destrucción
Arquitecto
Incheniero estructural
Incheniero de servicios
Incheniero civil
Atros
Premios
Pachina web
Localización
Casas d'el Reino Casas d'el Reino en Aragón

O palacio yera un edificio gotico situau en Zaragoza a o costau d'a Puerta de l'Ánchel, d'o Puent de Piedra y d'a Loncha. Yera l'edificio mas important de Zaragoza por o suyo simbolismo, a suya importancia politica y artistica.

L'edificio estió incendiau durant os Setios de Zaragoza y en acabar a guerra se deixó en ruinas dica que estió arranau ta construir o Seminario Conciliar.

Descripción

L'edificio de tres plantas s'organizaba arredol d'una gran luna central. O goso d'a mesma yera empedrato con cantos rodaus formando dibuixos.

Teneba tres fronteras: una enta la plaza d'a Seu, un atra enta las Casas del Puent, y a zaguera -a mas conoixida- ent'o paseyo d'Ebro.

I heba dos accesos a l'edificio: uno dende a carrera Cuytellería (actual carrera Don Chaime) y un atro dende a plaza d'a Deputación (actual plaza d'a Seo).

Primera Planta

En a primera planta i heba una capiella con un retablo de 1502 de Gil Morlanes labrau en alibastro y trestallau en tres partis: en o centro la "Coronación d'a Virchen", a los dos costaus historias de Sant Chorche y de Santa Engracia. En as parez i heba pinturas de Pablo Raviella. En a primera planta se trobaba tamién l'archiu d'a Deputación d'o Reino en una sala situada chusto debaixo d'o salón de Sant Chorche y alzada per una puerta de Bronce.

Segunda planta

En a segunda planta se trobaba lo clamau salón de Sant Chorche (u tamién salón de Corz u salón d'o Reino), que mediba 292 palmos de largo, 52 d'amplo y 56 d'altura. Astí se celebraban as Corz y atros actos solemnes. Teneba seis grans finestras, dos a orient y cuatro a lo norte. En o fondo de dita sala, en a paret d'o costau este yera colocada a traza d'altar la imachen en alibastro de Sant Chorche y lo dragón, que yera obra d'escultor pamplonés Miguel de Ancheta. En as parez penchaban os cuadros de toz os reis d'Aragón, pintaus per Felipe Oriosto con as suyas respectivas inscripcions latinas de Cheronimo de Blancas. O teito yera mudéchar, dorau y adornau con figuras de grifos, lións, centauros y atros animals mitolochicos. En una sala a lo canto se reuniba lo Tribunal d'o Chusticia y yera adornada con retratos de os Chusticia d'Aragón pintaus per Rolan de Moys. En a segunda planta se trobaban amás dos chicotas salas que serviban de archiu de Bailía y Mestre racional y de archiu d'o Chusticia.

Tercera planta

En a tercera planta se trobaba la armería y lo clamau "archiu alto" an s'almagacenaban as restas d'as obras editadas per a Deputación amás d'as planchas d'arambre emplegadas en a impresión d'o mapa elaborau per João Baptista Labanha.

I heba un tellau de rombos construiu con tellas d'Alemanya negras y blancas.

A chicota ilesia de Sant Chuan d'o Puent tamién formaba parte d'o complexo y yera usada como capiella reyal.

Historia

Construcción

En as Corz d'Aragón celebradas en 1427 se decidió construir una seu permanent ta la Deputación d'o Cheneral d'o Reino d'Aragón. L'edificio estió construito baixo l'adreza economica de Ramón de Mur y las obras duroron entre 1437 y 1450. Os mayestros prencipals responsables d'a obra estioron: Johan de Laredo, mayestro d'a obra de piedra, Moris Perrin, mayestro d'a obra de fustería y disenyador d'o tellau de rombos construiu con tellas d'Alemanya, y Mahoma Rafacon. Os mayestros subordinatos yeran Bernart Arnault, Bernart Soler y Ibrahim de Ceuta.

Escudo de l'antigo palacio conservau en o Museu de Zaragoza.

Reforma

En 1559 se construye lo mirador d'o costau d'o río Ebro baixo l'adreza de Juan de Gali y Jaime Crosian.

Se fació una reforma d'a luna entre mayo de 1656 y chulio de 1657 seguntes as trazas de José Felipe de Businyac. Os mayestros d'obras estioron Gaspar de Bastarrica, Juan de Mondragón y Jerónimo Gastón menor.

En 1670 se construye una cubierta que cubre la luna interior.

En 1707 s'abole o Reino d'Aragón y todas as suyas institucions a causa d'os Decretos de Nueva Planta de Felipe V Borbón. A Reyal Audiencia se fa cargo de l'edificio que pasa a denominar-se "Casas de la Audiencia".

Suelo de l'edificio funcionando como "Casas de la Audiencia" en 1756.

Alzaria de l'edificio funcionando como "Casas de la Audiencia" en 1756.

Incendio

O 27 de chinero de 1809 bella bomba de l'exercito de Napoleón que sitiaba Zaragoza cayió en l'edificio creyando un incendio de tres días de duración. Manimenos, l'edificio no estió por completo cremau por as flamas y gran part se salvo.

Una parti d'a documentación alzada en os archius podió estar salvada de l'incendio gracias a que estió arrullada per las finestras a la plaza d'a Seu.

A resta d'os archius remanioron en o domicilio particular de Ramón de Les dica que en 1820 ye tresladau a la recientment creyada "Deputación Provincial d'Aragón" (en l'actualidat Deputación Provincial de Zaragoza).

Abandono

Abandonau a suya labor institucional, y amenestiu d'una reconstrucción, estió abandonau por as institucions publicas mientres permeneba a pilla d'os vecins que aprofitaban os materials.

Restas d'as Casas d'el Reino en Zaragoza (ezquierda d'a imachen).

O palacio estió convertiu parcialment en viviendas que estioron habitadas dica 1828.

Etapa como Seminario Conciliar

En 1830 o palacio estió reblau a l'Arcebispe de Zaragoza. Immediatament se prencipió a construcción d'o Seminario Conciliar aprofitando as restas de l'antigo palacio.

L'antigo seminario construyiu sobre as restas d'as Casas d'el Reino en Zaragoza.

En 1845 s'espaldaba a resta d'a ilesia de Sant Chuan d'o Puent.

Dimpués d'a etapa como Seminario Conciliar, l'edificio paso a estar seu d'Acción Catolica. La luna estió ocupau per o cine PAX dende 1963 dica 1984 an s'instaloron 600 butacas. Entremistanto la empresa AGRAR, S.A. ubrió una usina y dimpués a "Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Zaragoza, Aragón y Rioja" (a futura Ibercaja). En 2007 se reubrió dimpués d'una serie d'obras como "Casa d'a ilesia" pa servir de seu d'administración d'a Diocesi y d'a Curia Episcopal.

Restas y posible reconstrucción

Parte d'os archius estió salvau y forma parte d'a Deputación Provincial de Zaragoza.

Unatra parte sigue desapareixida en mans particulars como una subasta en 2017 metió en evidencia.

Os alacez y una parti d'as parez pueden haber-se conservau como parti de l'actual edificio de l'antigo Seminario Conciliar (actualment "Casa de la Iglesia").

L'escudo d'armas de l'edificio se conserva en o Museu de Zaragoza.

Diversas restas escultoricas procedents de l'edificio amaneixioron entre las obras d'excavación d'a plaza d'a Seu en 1989.

Bi ha una propuesta pa reconstruyir l'edificio de nuevo.

Referencias

• Datos: Q13048642
• Multimedia: Palacio de la Diputación del Reino de Aragón / Q13048642