Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Circasians
Адыгэ
Circasians
Rechions con comunidaz importants
Rusia
Turquía
Chordania
Idiomas
Luenga circasiana
Relichión
Islam
Mapa

Os circasians son un conchunto de pueblos con un orichen común de luenga caucasica nordoccidental. Antigament habitaban a ribera d'o Kubán y as planas d'o norueste d'o Caucas pero muitos prefioron emigrar ta l'Imperio Otomán a estar sozmesos por os rusos y actualment a distribución d'os circasians en o suyo país orichinal ye en forma d'enclaus sin continuidat territorial. En Turquía son o 2,1 % d'a población y son numerosos en a rechión d'Adana.[1] Tamién son numerosos en Chordania y bi n'ha comunidaz en Israel.

Modo de vida tradicional editar

Bi ha circasians agricultors. As tierras d'os circasians que se'n fueron perdioron a productividat cuan los substituyoron os ucraineses y rusos que no conoixeban as tecnicas de cautivo. A pasta de panizo ye fundamental en l'alimentación tradicional d'os circasians.

Organización social editar

Os circasians tienen un codigo moral tradicional. O circasians son famosos en Orient Meyo por a honradeza, y en Chordania constituyen a escolta cerimonial d'o rei. A familia ye extensa y muito unita, y bi ha respeto a los agüelos. O matrimonio con una persona que comparta l'apellito d'o padre u d'a madre ye prohibito. Antes de 1864 no i heba una autoridat central. Os shapsugui y natujais yeran republicans y atras tribus yeran se gobernaban con o feudalismo.

Luenga editar

Ta más detalles, veyer l'articlo Idioma adigueuveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ta más detalles, veyer l'articlo Idioma kabardoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A luenga circasiana tien cierto grau d'intercomprensión con l'abkhasio y l'abazo. As primeras prebatinas d'escribir o circasián son d'o sieglo XIX. Bi ha dos stándards, o circasián occidental, basato en a parla temirgoi, y o circasián oriental, basato en a parla bacsana de cualques cabardos. O circasián oriental s'escribiba en alfabeto arabe dica 1924, cuan fue cambiato por l'alfabeto latino. En 1936 l'alfabeto latino fue cambiato por o cirilico. O circasián occidental s'escribiba en alfabeto arabe dica 1928, cuan fue cambiato por l'alfabeto latino. En 1938 l'alfabeto latino fue cambiato por o cirilico, pero con una variant diferent pa dificultar a comunicación escrita con os que charran circasián oriental, abkhasio u abazo.

Relichión editar

Actualment a mayoría d'os circasians son musulmans sunnitas d'a escuela hanafí, enantes estioron cristianos, y entre os cabardos bi ha una minoría cristiana ortodoxa rusa. A cristianización y a islamización d'os circasians estió superficial y mantenioron dica fa poco tiempo muitas creyencias y practicas paganas, como a dendrolatía. Comparten con os osetas un ciclo de literatura epica (os Nartos) con temas pagans que se remontan a la mitolochía escita, sarmata y alana.

Historia editar

Os circasians teneban relacions con l'Imperio Bizantín, y dende o sieglo XII teneban relacions comercials y culturals con os venecianos y chenoveses. Circasia fue invadita por as tropas de Tamerlán a zaguers d'o sieglo XIV. A caita de Costantinoble en 1453 fació que o comercio con Italia s'aturase. Os movimientos de población que i habió cuan o Khanato d'a Horda d'Oro entró en decadencia facioron que os circasians emigrasen enta o sudeste empentando a los alanos-osetas enta l'este.

Os primers contactos entre circasians y rusos se producioron en o sieglo XVI, cuan se creyoron os primers puestos cosacos pa cosirar a muga con os pueblos d'o Caucas. Ivan o terrible se casó con una princesa cabarda. Por o tractau d'Adrianopolis en 1829 l'Imperio Otomán cedió as tierras d'os circasians a l'Imperio Ruso. Os circasians nunca no heban reconoixito o protectorau otomán, y doncas no reconoixeban o dreito de ceder tierras a los rusos.

A derrota final se produció en 1864, dende ixe anyo a metat d'os aborichens caucasians d'o norueste se refuchioron en o en l'Imperio Otomán: os emigratos yeran principalment circasians occidentals, pero con ellos tamién emigroron toz os ubikhes y muitos abkhasios. O exodo estió rapedo y no yera organizato, y mils en morioron de camín. As tierras d'os circasians fuoron ocupatas por ucraineses y rusos. Os otomans asentoron a los circasians en l'Armenia Otomana y tamién en Dobrucha y Siria (que en ixe tiempo comprendeba os actuals Israel, Palestina y Chordania).

Os circasians arribatos en Adana contribuyoron a lo desarrollo d'o cautivo d'o cotón en a part oriental de Cilicia.

Referencias editar

  1. (es) Amiram Gonem: Diccionario de los pueblos del mundo.

Bibliografía editar