Ascaso

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ista fuella ye escrita en baixo sobrarbés.

Ascaso
Lugar d'Aragón
Ascaso en l'alto d'a suya serreta.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca  • Municipio	Lugar  Aragón  Uesca Sobrarbe Boltanya
Partiu chudicial	Boltanya
Población  • Total	6 hab. (2018)
Altaria  • Meyana	971 m.
Distancia  • 4 km  • 10 km  • 101 km	enta Boltanya enta L'Aínsa enta Uesca
Codigo postal	22347
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza Sant Chulián
Coordenadas	42°28’45’’N 0° 2’51’’E
Ascaso Ascaso en Aragón

Ascaso ye un lugar d'o municipio de Boltanya, en a provincia de Uesca y Comarca de Sobrarbe. A suya población ye de 6 habitants (2018).

Cheografía

Ascaso ye o lugar mas metiu t'o caboalto d'a valle de Boltanya, en a valleta que fa o barranco homonimo, enfilando bien ta o Portiello d'as Valles, en l'alto d'una garra d'o Nabaín que en dicen A Trasierra, por o canto d'o Patro l'Estallo d'a montanya. l'Entorno d'a población ye bien afundiau de barrancos que fan bien dificil d'arribar-ie, y ye principal la d'Ascaso, por a suya formación carateristica de pilonas rapadas en a piedra con tobogans de precipitaus calsinosos royencos. Un puente antigo se conserva por dencima d'o barranco, como muestra d'o paso que d'antes se feba por istes mundos ta la valle de Vio.

A sola calle d'Ascaso ye bien fina, y todas as casas son puestas en fila ta aproveitar o espacio.

Ascaso, dende a suya ubicación en l'alto d'A Trasierra, tiene la millor vista d'os cillos que mete o Tozal de Pecuto, o puesto por ande la sierra d'a Santa Marina se mete en o congosto de Chanovas, por dencima d'o Tunel de Baluport que conduce la carretera ta la Ribera de Fiscal dende Boltanya.

A estructura d'o lugar ye forzada, pos en haber-se fecho en o lumo d'a Trasierra ha de batallar con a estrechura d'o puesto, con faixas a canto y canto, y d'espacio t'as casas nomás que en tien ta haber-las fecho en rengla, que pareixe mesmo que sigan fendo equilibrios, con un caminet por o canto sud d'a fila que fa la función d'estar a sola calleta d'a población.

Relós

O famoso "reló" d'Ascaso.

Fuera d'ista estructura, Ascaso tiene una placeta en a entrada d'o lugar conforme se i arriba, ande s'alcuentra lo mas famoso elemento d'o nuclio, que l'ha fecho conociu arredol de Sobrarbe, que ye un reló de sol bien grandizo en a frontera d'un d'os edificios (l'antiga ferrería), ande se leye en castellano una rima:

Cuando me relumbre el sol, acércate paso a paso y sabrás la hora que es en este reló de Ascaso.

A tradición d'o reló de sol d'Ascaso ye grande, restaurau como a viella ferrería en fa pocos anyos, ye o mas grandizo d'os tres relós d'o lugar, pos ye la uno "masculino" (a fegura que aguanta l'agulla representa que ye un hombre). En una pardina cerqueta (a pardina de Santa María) en hai uno que ye femenino (una muller l'aguanta), y amás en i hai otro en a frontera de la ilesia, mas chicorrón, que no representa sexo denguno. Ixes atros dos son bien malmesos, pos no han gozau d'a restauración de la uno d'a plaza.

Tamién d'a fama d'os relós d'Ascaso en fación una canción La Ronda de Boltaña, ande chugan con a despoblación parcial d'o lugar de fa a-saber-los anyos (anque nunca no de todo), y diz que a tornada de beluns en os zaguers tiempos que han recuperau bellas casas:

A plaza d'Ascaso, con a frontera d'a ferrería y o reló detrás.

... Puya t'Ascaso y verás un reló de sol que diz que marca o tiempo d'a chen que marchón de coloricos pintau n'una paré como yo aguarda o día de vielos volver. ... La Ronda de Boltaña, O viento rondador La Ronda de Boltaña, 1996

Historia y monumentos

O lugar d'Ascaso yera ya tal en l'anyo 1130, pos asinas amaneixe en os documentos. Dispués, recuentos de fuegos de 1495 dicen que teneba 6 casas funcionando y que yera alavez una sobrecullida (figura de drecho) que dependeba de l'Aínsa (Boltanya en ixes tiempos yera un lugar chicorrón). O lugar no s'asoció con Boltanya dica 1857.

A población en o siglo XIX y XX seguió a siguiente tendencia:

A torre d'a ilesia d'Ascaso, vesible d'entre a vechetación, con o Patro l'Estallo detrás.

A ilesia d'o lugar ye consagrada a Sant Chulián, construida d'entre os siglos XVII y XVIII, ye enrunosa en l'actualidat, con a suportalada d'entrada espaldada por o suelo.

Otros edificios d'Ascaso son a ferrería con o reló, de 1831, y Casa Capablo, que en una ventaneta marca l'anyo 1618.

Amás, en os arredols d'Ascaso s'ancuentra un puent antigo, por alto d'o barranco, que ye en o camino que enfila por o Patro de l'Estallo ta la valle' Vio y Murillo.

Fiestas

• 5 de setiembre, Fiesta Mayor fendo honor a Sant Chulián que se fa larga dica el 8 de setiembre, que ye Santa María de l'Asumpción.
• Segundo sabado de chulio, puyada ta la ermita de Santa Marina.

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Ascaso.
• (es) Asociación de Vecinos de Ascaso
• (es) Os relos d'Ascaso
• (es) Ascaso en o portal turistico de Sobrarbe