Articlo definiu en occitán

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

L'articlo definito en occitán presenta variacions intresants que tienen paralelismos con las variacions en aragonés, catalán y francés.

Formas editar

 
Os sistemas de l'articlo en occitan.

Sistema cheneral editar

Ye o sistema mes estendillau en occitán.

Chenero y numero Singular Plural
Masculín lo (l’ + vocal) los
Femenín la (l’ + vocal) las

Contraccions con as preposicions editar

Sistema provenzal nizardo editar

O sistema nizardo representa una evolución moderada que ha quedau cerca d'o sistema cheneral u d'orichen, y que ye menos evolutiva que lo sistema provenzal cheneral.

Chenero y numero Singular Plural
Masculín lo (l’ + vocal) lu
Femenín la (l’ + vocal) li

Contraccions con preposicions editar

  • de +
    • de + lo > dau
      • S'ha de parar cuenta - No bi ha contraccion debant d'una vocal: de + l’ > de l’.
    • de + lu > dei
    • de + li > dei
  • a +
    • a + lo > au
      • S'ha de parar cuenta - No bi ha contraccion debant d'una vocal: a + l’ > a l’.
    • a + lu > ai
    • a + li > ai
  • emb +
    • emb [eⁿbe/eme] + lo > embau [eⁿbaw/emaw] = emb lo [eⁿbe lu / eme lu]
      • S'ha de parar cuenta - No bi ha contraccion debant d'una vocal: emb + l’ > emb l’ [eⁿbe l / eme l].
    • emb [eⁿbe/eme] + lu > embai [eⁿbaj/emaj] = emb lu [eⁿbe ly / eme ly]
    • emb [eⁿbe/eme] + li > embai [eⁿbaj/emaj] = emb li [eⁿbe li / eme li]

Sistema gascón pirenenco editar

O sistema gascón cheneral ye o de l'sistema cheneral (se veiga dencima). O sistema gascón pirenenco, acá, ye buegant con as vals pirenencas de Biarn y Gascunya (de fueras d'a val d'Osal que sigue o sistema cheneral.

O sistema de l'aranés (y tamién d'as parlas vicinas de l'alta Comencha) ye una variant d'este sistema pirenenco: a suya particularidat ye fer iguals as formas d'o masculín plural y d'o femenín plural (un poco como dentro o sistema provenzal cheneral).

L'orichen d'o sistema gascón pirenenco no ye pas claro porque no ye documentau u ye mal documentau antes d'o sieglo XVII. Se baralla dos hipotesis:

  • Que fuese un sistema cheneral antesmás en tot o gascón primitivo, y que dimpués habría retaculau enta os Pirineus debant de l'abance d'o sistema cheneral.
  • Que fuese un sistema recient que amaneixió en o sieglo XVII, derivando d'os adchectivos demostrativos aqueth aquera (> eth, era). Dentro d'ixa hipotesi, habría substituyiu a l'articlo salau, que encara ye documentau de cuan en cuan en cualques nombres de familia en os Pireneus, como Socasau (so casau = lo casau), Sacasa (sa casa = la casa)...
Chenero y numero Singular Plural
Masculin eth (er + vocal) eths (aranés: es)
Femenin era eras (aranés: es)

Remarcas

  • Una parte d'o gascón pirenenco no fa servir pas er mas eth debant vocal.
  • Un otro uso, frecuent en o estau francés, cambia era por er’ debant vocal: er’istòria [er isˈtɔrjɔ].

Contraccions con preposicions editar

  • de +
    • de + eth > deth
      • de + er > der
    • de + era > dera
    • de + eths > deths (aranés: de + es > des)
    • de + eras > deras (aranés: de + es > des)
  • a +
    • a + eth > ath
      • a + er > ar
    • a + era > ara
    • a + eths > aths (aranés: a + es > as)
    • a + eras > aras (aranés: a + es > as)
  • en +
    • en + eth > en
      • en + er > ener
    • en + era > ena
    • en + eths > ens (aranés: en + es > enes)
    • en + eras > enas (aranés: en + es > enes)
    • Remarca - En gascón pirenenco, as contraccions de en + articlo definiu (en país, ena montanha) corresponden en gascón cheneral a dens + articlo definiu (dens lo país, dens la montanha) , y en os atros dialectos a dins + articlo definiu (dins lo país, dins la montanha).
  • entà (tà) +
    • entà + eth > entath + eth > tath
      • entà + er > entar + er > tar
    • entà + era > entara + era > tara
    • entà + eths > entaths + eths > taths (aranés: entà + es > entàstà + es > tàs)
    • entà + eras > entaras + eras > taras (aranés: entà + es > entàstà + es > tàs)

Sistemas secundarios editar

Os sistemas secundarios que se presentan aquí no se fan servir, u se fan servir menos, en a luenga escrita y en a comunicación luenga.

Sistema septentrional y tolosán editar

Lo, los son reemplazaus por as variants le, les: esto ye tipico en l'arvernés d'o norte, en ciertas parlas lemosinas d'o norte, en ciertas parlas vivaro-alpinas perifericas y en as parlas lengadocianas y gasconas cerca de Tolosa.

En a luenga escrita y en a comunicación larga se fa servir o sistema cheneral con lo, los.


Os articlos definius en aragonés y atras romances
en aragonés | en astur-leyonés | en castellano | en catalán | en francés | en galaicoportugués | en italiano | en occitán | en rumano


Gramatica de l'occitán
Fonetica Accentuación · Fonetica · Fonolochía · H aspirada en gascón
Morfolochía Adverbios · Articlos definius · Articlos indefinius · Chenero · Conchuncions · Determinants · Numerals · Numero · Pronombres (Pronombre personal) · Pronombres adverbials · Prefixo · Sufixo · Preposicions · Verbos · Conchugación verbal (Conchugacions incoativas) · Locucions verbals · Perifrasis verbals
Sintaxi Concordancia · Negación · Sintagma adchectival · Sintagma nominal · Sintagma verbal · Oracions con infinitivo · Oracions impersonals · Orden de pronombres · Voz pasiva
Lexicolochía Antroponimia · Cultismos · Fitonimia · Lexico (Anglicismos · Arabismos · Aragonesismos · Castellanismos · Catalanismos · Celtismos · Chermanismos · Escandinavismos · Eslavismos · Galicismos · Goticismos · Helenismos · Italianismos · Lusismos · Neerlandismos · Persismos · Superstrato francico · Tudesquismos · Turquismos) · Nominalización · Oronimia · Semicultismos · Toponimia · Zoonimia
Ortografía Normas ortograficas de l'occitán