Amphibia

(Reendrezau dende Amfibio)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Amphibia

Litoria phyllochroa
Dominio: Eukaryota
Reino: Animalia
Filo: Chordata
Clase: Amphibia

Os amfibios son una clase d'o fillum Chordata, subfillum Vertebrata y superclase tetrapodos que encara que son terrestres no tienen una adaptación completa a lo medio terrestre y dependen d'o medio acuatico pa la reproducción y en part pa la respiracion.

Os amfibios son a primera clase de tetrapodos en fer aparición y representan en a historia evolutiva d'os vertebratos un punto clau, desembolicando unas estructuras de gran importancia, pa colonizar o medio terrestre pa cutio. A transición dende a vida en l'augua enta a vida en tierra firme suposa pa os vertebratos dos requisitos principals:

  • Capacidat de respirar l'aire atmosferico.
  • Capacidat de mover-se en substrato duro, on a fricción que se creya en o desplazamiento ye alta.

Bels peixes ya yeran preadaptatos a lo primero. Problemas menos evidents, pero importants estioron a perduga de l'augua por evaporación. Este problema no lo resolvioron os amfibios en a suya evolución, y os amfibios actuals troban a solución mes dreita: pasar periodos de vida capuzatos. Esto ha condueito a que bels amfibios s'haigan convertito secundariament en especies acuaticas.

Os amfibios, por poder estar fuera de l'augua d'una manera mantenita pueden aproveitar os recursos alimenticios de tierra firme, en especial insectos y plantas vasculars. No teneban competencia en as tierras emerchitas por 50 millons d'anyatas y producioron gran variedat de formas, entre as cuals amaneixioron os primers reptils, que china chana irían desplazando a los amfibios d'una manera que dende o mesozoico inferior os amfibios han permaneixito como formas secundarias en os biotopos terrestres. Actualment o grupo ye heterochenio, totalizando arredol de 6.759 especies.

Aparato dichestivo editar

A boca ye gran, y as dients chicotas. Dos canyos comunican con a cambra bucal (no bi ha paladar pa fer deseparación de fuesas nasals y cambra bucal). Bi ha un u bels conductos pancriaticos.

Aparato respiratorio editar

A respiración ye pulmonar, pero como os polmons no son prou evolucionatos s'ha de complementar con respiración cutania que se fa a traviés de tota a superficie corporal, en lo caso d'os amfibios a traviés de la pelleta. As larvas, ditas cullarons tienen respiración con branquias externas.

Os polmons d'os amfibios varían dende dos sacos luengos cubiertos de capilars con superficie lisa en os urodelos a polmons subdividitos en cambras en os anuros.[1] Fan servir un mecanismo de ventilación dito "bomba de presión" con presión positiva que consiste en tragar y ninviar aire a los polmons.[2] Manimenos este mecanismo no ye prou eficaz, y por ixo bi ha respiración cutania. Mientres as granotas en letargo hibernal fan tot o intercambio gasioso a traviés d'a pelleta.[1]

Aparato circulatorio editar

 
Aparato circulatorio en os anfibios

Los amfibios tienen circulación doble, (bi ha un circuito sistemico y un circuito pulmonal) y incompleta (se produce mezcla de sangre venosa y arterial).

O seno venoso y bulbo cardiaco son encara visibles pero muito redueitos en relación a los peixes, y a diferencia d'os atros tetrapodos.[3] O corazón ye en o tórax por o desembolique d'o cuello. A tabicación atrial ye completa y bi ha dos auriclas pero a tabicación ventricular no existe. D'esta manera o corazón tien 3 cambras: dos auriclas y un ventriclo. L'auricla dreita recibe a sangre venosa sin oxicheno provinient d'as difents parz d'o cuerpo, l'auricla ezquierda recibe a sangre con oxicheno provinient d'os polmons. O ventriclo no ye despartito en dreito y ezquierdo pero os dos tipos de sangre no se mezclan guaire por a existencia d'una valvula espiral que aduya a que a sangre venosa salga por o circuito pulmonar (arterias pulmocutanias), y la sangre arterial salga por o circuito sistemico.[1]. A sincronización contractil evita que os dos tipos de sangre coincidan en o ventriclo.[2]

D'os 6 pars de gayatas aorticas d'os peixes antipasaus d'os anfibios, en permaneixen o 3º, 4º y 6º. O cucharón presenta os pars de gayatas aorticas d'o estadio d'os peixes dipnous,[2] con arterias pulmonars que provienen d'as brancas eferents d'o 6º arco aortico. Se pierde a unión entre as radices aorticas dorsals, entre a partita anterior y a partita posterior, d'una forma que s'organizan dos circulacions: una enta a cabeza y d'atra enta a part posterior.

L'arco tercer orichina l'arco carotidio. L'arco cuatreno orichina l'arco sistemico, que distribuye a sangre por tot o cuerpo, y forma as gayatas aorticas que s'unen en l'aorta dorsal.

L'arco cinqueno ye desapareixito en a mayoría, pero lo conservan as zalamandras.

L'arco seiseno orichina l'arteria pulmonar.

Bi ha venas pulmonars.

Aparato excretor editar

Os rinyons son pars y s'excreta urea. O mesonefros contribuye a la formación d'o rinyón adulto, dito opistonefros.

Sistema tegumentario editar

 
A especie Oophaga pumilio ye un eixemplo de amfibio verenoso

A pelleta ye lisa, sin d'escatas, y humida, con muitas glandulas mucosas, belunas pueden estar verenosas.

Aparato locomotor editar

La espineta apareixe en los amfibios. En los anuros y urodelos actuals no bi ha una chunta entre la espineta y las costiellas. Los anuros pueden tener una espineta cilindrica. Las cecilias no tienen espineta.[4]

Bi ha cuatre patas, pero bi ha formas apodas.

Sistema niervoso editar

O encefalo d'os anfibios tien 5 parz: telencefalo, dielencefalo, mesencefalo, metencefalo y mielencefalo. Bi ha gran desembolic d'os lobulos olfativo, (a part mes desembolicata d'o cerebro). Os hemisferios cerebrals son chicos y a materia grisa encomienza a migrar ta la superficie. O cerebelo ye poco desembolicato por estar os amfibios animals que se mueven muito a ran de tierra. O encefalo meyo u mesencefalo d'os amfibios controla los comportamientos mes complexos, a diferencia d'o que esdevién en los vertebratos mes evolucionatos.

Organos d'os sentitos editar

L'organo fotorreceptor, o uello, ye desembolicato y presenta estructuras analogas a la cornia y cristalín.

Bi ha una cambra timpanica procedent d'o espiraclo d'os peixes, que desembolica una membrana u tempán que cuan vibra trasmite as alteracions a un estribo. O tempán ye superficial.

Aparato reproductor editar

 
Ciclo de vida d'un amfibio

Son dioicos, a fecundación ye externa en os anuros y interna en os urodels. Por un regular son oviparos. Os uevos son heterolecitos, o desembolique indirecto, y as larvas son nadadoras con respiración branquial.

Os ovarios son vueitos. Os oviductos s'han deseparato d'una forma primerenca en o desembolique embrionario de l'ureter primario.

A cloaca no ye formata que por o proctodeu. A cluaca a vegatas ye evachinable.

O trasporte d'espermatozoides se fa con o canyo de Wolf, que ye l'ureter primario y funcional.

Referencias editar

  1. 1,0 1,1 1,2 C.P.J.Hickman Principios Integrales De Zoologia - 10ª Ed. McGraw-Hill. 1998.
  2. 2,0 2,1 2,2 Natividad Ferrer Marí, Miguel Gracia Vicente, Manuel Medina Martínez Bachillerato. Biología y Geología Bruño, 2008.
  3. Adolfo Aguilar, Eduardo de Juana y Arturo Morales. Historia Natural, tomo 6 Zoología - Vertebrados. Carroggio, 1989.
  4. (es) ROMER, Alfred Sherwood, PARSONS, Thomas S.: Anatomía comparada. Editorial Interamericana, 1981. p 140.

Bibliografía editar

Vinclos esternos editar