Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Val de Fierro ye un barrio d'a ciudat de Zaragoza situato en o districto Oliver-Val de Fierro. Se troba en o sudueste d'a ciudat en o triánglo formato por l'antiga carretera de Madrit (N-II), a Canal Imperial d'Aragón y l'antigo ferrocarril Zaragoza-Teruel-Valencia convertido en hue en una Vía Verda Oliver-Val de Fierro que enlazará o río Ebro con os barrios de Miralbueno, Oliver, Val de Fierro, Casablanca y Val d'Espartera.

Val de Fierro
Barrio de Zaragoza

Antigo minchador de l'Auxilio Social en a Plaza d'a Inmaculata
Entidat
 • País
 • Ciudat
 • Districto
Barrio
Aragón
Zaragoza
Oliver-Val de Fierro
Codigo postal 50.011
Carreras prencipals Carrera Biel

Val de Fierro en Oliver-Val de Fierro

Toponimia editar

O toponimo Val de Fierro responde a la fonetica de l'aragonés por conservar a f- inicial en "fierro", y ya ye documentau en o sieglo XV como una partida de Miralbueno[1]. En a zona d'o barrio a on que ye a ilesia bi ha una vaguada dita Val de Fierro en as antigas escrituras.[2] Se torna a trobar Val de Fierro como microtoponimo en os termins municipals de Los Olmos y Nuévalos.

Historia editar

Orichens editar

O barrio de Val de Fierro prene o suyo nombre d'os terrenos agricolas regatos por a ceica de Val de Fierro perteneixient a la Comunidat de Regants de Miralbueno o Nuevo (d'antis mas se dició Sendicato de Riegos de Miralbueno), seguntes se documenta en as ordinacions d'iste organismo y que tien a suya toma d'auguas d'a Canal Imperial d'Aragón en o suyo kilometro 79,2 chunto a la desapareixita Almenara de Sant Chusé.

 
Talladera d'a ceica d'a Val (de Fierro).

O suyo primer nuclio poblacional se situa en a barrio formato en as decadas de 1930 y 1940, arredol d'as cabanas de l'Alto de Carabinas (ya desapareixitas), habitatas por os guardas de riegos responsables d'a conservación d'a ceica y d'os turnos de riego y ordenanzas d'o Sendicato de Riegos y situatas chunto a lo cruce d'a debantdita ceica, con a carretera de Madrit, km. 316.

Istas cabanas pueden datar de mitat d'o sieglo XIX ya que o dito Sendicato de Riegos de Miralbueno s'establió arredol de 1849.

Expansión y creximiento editar

En a decada de 1950 y mas que mas en a de 1960 se produce una gran plegata d'inmigrants procedents d'Andalucía y Extremadura en mayor mida, pero también de lugars d'a provincia de Zaragoza y castellanos (prencipalment de Soria y Valladolit), atrayitos por a declaración de Zaragoza como "Polo de Desarrollo Industrial".

Encara que ya existiban unas pocas edificacions anteriors, en ixas decadas prencipian a parcelar-se as fincas existents (Herrero, Giner, Casión y atras) y construir de traza ilegal (Val de Fierro como tal no apareixeba oficialment en garra documento) as viviendas (parcelas) que li darban o suyo caracter particular a lo futuro barrio.

Ye platero que allora no se teneba dengún servicio: l'augua s'agafaba dreitament d'a canal, d'a ceica u se mercaba a los auguadors que la repartiban; bella parcelas privilechiatas, mas que mas as situatas a mán d'o cauz d'a ceica y os suyos ramals, teneban alchubs y depositos; l'alcantarillato yeran as mesmas carreras y os campos u en o millor d'os casos, pozos ciegos; a luz la produciban as velas, candils y carburers.

En mayo de 1955 s'inaugura y ubre a lo culto o templo catolico adscrito a la parroquia de Sant Valero.

En a primavera de 1957 plega la eletricidat y un primitivo alumbrato publico. Dimpués, se construye l'edificio que acullirá o cine Ideal. D'istas calendatas data tamién l'edificio d'o minchador de l'Auxilio Social, espaldato en 2005.

O 12 d'octubre de 1961 se constituye a Parroquia de Nuestra Sinyora de Lorda d'o barrio de Val de Fierro d'a Immaculata. Diferents interpresas privatas prencipian a dar os primers servicios de transporte "irregular" de viachers.

A zaguers d'a decada de 1960 y prencipios d'a decada de 1970, se construyen y inauguran nuevas escuelas: a guardería parroquial en 1969, La Salle-Santo Angel en 1970 y Santa Magdalena Sofía en 1971. Tamién en a decada de 1960 se confegura un cinturón industrial que rodia o nuclio habitato.

Apareixe movimiento vecinal arredol de l'Asociación de cabezas de familia con l'aduya d'a parroquia d'a que deribarba l'actual Asociación de Vecins Aldebarán que mira de reivindicar milloras socials, economicas y de infraestructuras ta o barrio.

En 1971, Val de Fierro ye reconoixito oficialment por o Concello de Zaragoza. O naxient movimiento vecinal prencipia a reclamar servicios dignos, reclamacions que tienen o suyo momento mas duro en a revuelta popular en a primavera de 1974, encara mientres a dictadura franquista, ta reclamar un transporte publico digno como en a resta d'os barrios y que a la fin asume a companyía de Tramvías de Zaragoza (actualment Transportes Urbans de Zaragoza).

En 1973 s'inaugura o colechio publico Jerónimo Blancas.

O barrio creixe, se construye o rete d'augua potable y alcantarillato, s'instala o nuevo servicio de alumbrato publico y s'engudronan as carreras, pero contina conservando ixe caracter de suburbio con problemas socials de delincuencia y marguinación.

Arredol de l'anyo 1978 s'inaugura en o barrio una d'as primeras penyas festivas d'a ciudat de Zaragoza, conoixita tamién en l'actualidat, como Peña Los Soplatubos, en honor a uno d'os socios fundadors que teneba como profesión teneba ista profesión de soflar tubos.

En as decadas de 1980 y 1990 se produce un desarrollo urbanistico y economico important. En 1981 dentra en funcionamiento lo Centro Municipal Deportivo Valdefierro con unas piscinas s'habrán de zarrar en os anyos 2004 y 2005 debito a que se colaba l'augua, en chulio de 2006 s'inauguran as nuevas piscinas y en 2008 s'ubre atra vegata o Centro Deportivo de Valdefierro. Actualment, Val de Fierro s'ha convertito en un "barrio residencial" a on a plegata de nuevas familias ha feito que a población haiga puyato y s'haiga feito mas choven, pero d'atra mán ye un barrio a on que encara mancan servicios d'ocio, cultura, espectaclos, comercio, hostelería, ecetra.

Esporte editar

Referencias editar

  1. (es) María Isabel Falcón Pérez: Zaragoza en el siglo XV. Editor: Institución Fernando el Católico, 1981, p 129.
  2. (es) Miguel Sancho Izquierdo, José Blasco Ijazo: Zaragoza, las calles de la ciudad: historia y razón del nombre de cada una, con indicación del emplazamiento. Editor: El Noticiero, 1962. p 331.

Vinclos externos editar