Andalucía

	Andalucía
	Comunidat autonoma d'Espanya
Bandera	Escudo
	Himno: Himno d'Andalucía
Entidat; • Estato	Comunidat autonoma; Espanya
Capital	Sevilla
Subdivisions	8 provincias
Idioma oficial	Castellano
Superficie; • Total	Pos. 2 de 19; 87 268 km²
Población; • Total (2018); • Densidat	Pos. 1 de 19; 8 409 738 hab. ; 94,95 hab/km²
‎Chentilicio	Andaluz/a
ISO 3166-2	ES-AN
President	Juanma Moreno
Estatuto d'autonomía	30 d'aviento de 1981; 19 de marzo de 2007
Fiesta nacional	28 de febrero
	;
	Pachina web oficial

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Andalucía ye una comunidat autonoma que ye localizata en a parti meridional d'Espanya, y que muga, principiando dende l'ueste, en dirección este, con Portugal, con Extremadura, Castiella-La Mancha y, a la fin, con a Rechión de Murcia. Por o sud a muga ye o mar, l'Oceano Atlantico y a Mar Mediterrania, con una costa de bels 910 km.

Ye a segunda comunidat autonoma espanyola mes gran y ocupa o primer puesto en a lista d'as rechions por población.

Toponimia Editar

O nombre Andalucía se deriva d'a parola arabe Al-Andalus (الأندلس).^[3] Lo toponimo al-Andalus ye testimoniau per primera vegada per inscripcions en monedas cudidas en 716 per o nuevo gubierno musulmán d'Iberia. Istas monedas, clamadas dinars, yeran inscritas tanto en latín como en arabe. A etimolochía d'o nombre al-Andalus s'ha derivau tradicionalment d'o nombre d'os vandalos. Dende lo decenio de 1980, una serie de proposadas han desafiado ista afirmación. Halm, en 1989, derivó o nombre d'un termin gotico, *landahlauts,^[4] y en 2002, Bossong suchirió la suya derivación d'un sustrato prerromán.^[5]

Cheografía Editar

O relieu d'Andalucía ye formau per tres unidaz fundamentals:

Sierra Morena: a buega natural entre la plana castellana y Andalucía, con una altaria maxima de poquet mas de 1300 m.
As cordeleras Beticas (Penibetica y Subbetica) paralelas a la mar Mediterrania. Comprende entre atras Sierra Nevada, an se troba a cota mas alta d'a peninsula Iberica: a tuca Mulhacén (3.478 m).
A val de Guadalquivir: un territorio cuasi plano que s'ubre en o Golfo de Cádiz a lo sudueste.

Clima Editar

Andalucía ye adintro d'o dominio climatico mediterranio, con hibiernos pleviosos y veranos ixucaus y calidos. Lo relieu accidentau produz fuertes variacions, con islas de clima de montanya en as sierras mas elevadas (Sierra Nevada, Sierra de Gádor) y comarcas de tendencia mas continental (vega de Granada). As precipitacions disminuyen d'ueste enta l'este; o puesto que recibe mas precipitacions ye a Cordelera de Grazalema (2.218 mm anyals) y lo menos plevioso ye lo Cabo de Gata, que a la suya vegada ye lo puesto mas ixuto d'Europa (con 117 mm anyals). A temperatura meya anyal d'Andalucía ye superior a los 16 °C, encara que con variacions cheograficas, oscilando entre los 18,5 °C en Malaga dica los 15,1 °C en Baeza. Lo mes mas fredo ye chinero y lo mas caloroso ye agosto.

División administrativa Editar

Andalucía ye dividita en ueito provincias:

Almería, (701.688 habitants en o 2014).
Cádiz, (1.240.175 habitants en o 2014).
Cordoba, (795.718 habitants en o 2014).
Granada, (919.455 habitants en o 2014).
Uelba, (519.229 habitants en o 2014).
Chaén, (659.033 habitants en o 2014).
Malaga, (1.652.999 habitants en o 2014).
Sevilla, (1.871.399 habitants en o 2014).

Politica Editar

A Chunta d'Andalucía ye la institución en que s'organiza l'autogobierno d'a Comunidat Autonoma d'Andalucía. Ye integrada per: o president d'a Chunta d'Andalucía que ye lo supremo representant d'a comunidat autonoma y lo representant ordinario de l'Estau en a mesma. A suya esleción tien puesto per o voto favorable d'a mayoría absoluta d'o Pleno d'o Parlamento d'Andalucía y lo suyo nombramiento corresponde a lo rei. O president actual d'a Chunta ye Juan Manuel Moreno Bonilla.

Veyer Editar

Rechión de Granada.

Referencias Editar

↑ (es) Gran Atlas Universal: España (Tomo 6), Salvat Editores,S.A. , ISBN 84-345-9788-8, 1998, p. 70
↑ (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
↑ (fr) Reinhart Anne Pieter Dozy (2009). Recherches Sur L'Histoire Et la Littérature de L'Espagne Pendant Le Moyen Age. BiblioBazaar. p. 303. ISBN 978-1-117-03148-4.
↑ (de) Halm, Heinz (1989). "Al-Andalus und Gothica Sors". Der Islam. 66 (2): 252–263.
↑ (de) Bossong, Georg (2002). Restle, David; Zaefferer, Dietmar (eds.). "Der Name al-Andalus: neue Überlegungen zu einem alten Problem". De Gruyter Mouton. 141: 149. ISSN 1861-4302