Iste articho ye sobre un pueblo turquico d'Asia y Europa; ta atros usos, se veiga Nogais (desambigación).
Nogais
Ногай
Nogai flag.svg
Nogay Tartars. Edmund Spencer. Travels in Circassia, Krim-Tartary &c. 1838. Letter XIII. P.139.jpg
Nogais en 1838
Población total
230.000
Rechions con comunidatz importants
Flag of Russia.svg Rusia 90.666
Flag of Turkey.svg Turquía 90.000
Flag of Jordan.svg Chordania 50.000
Idiomas
Nogai, ruso y turco
Relichión
Islam
Pueblos relacionaus
Pueblos turquicos

Os nogais (en nogai Ногай) son un conchunto de comunidatz cheograficament deseparatas que bi ha a lo norte d'o Caucas, en Baixkiria, en Ucraína, en Rumanía y Bulgaria descendients d'a gran Horda Nogai que i habió entre os Urals y a Mar Caspia. Charran una luenga turquica propia y son musulmans sunnitas seguidors d'a escuela Hanafí.

LuengaEditar

A luenga d'os nogais ye pareixita a lo cazaco. Bi ha dos dialectos prencipals, o nogai blanco u aq nogai d'o Kubán y o nogai negro u kara nogai en Daguestán. Diferent d'os dos ye o achiqulaq nogai de Chechenia-Inguixetia. A luenga escrita combina os dos primers dialectos y fue establita a fins d'os anyos 20 d'o sieglo XX, s'escribiba en alfabeto latín dica 1938, quan prenioron o cirilico.

HistoriaEditar

Prenen nombre de Nogai Khan, un líder mongol que encara que no estió rei, actuó como rei d'a Horda d'Oro dica que representó un periglo pa o khan hereu.

A gran Horda Nogai estió una entidat politica nomada d'os sieglos XV y XVI que amaneixió como conseqüencia d'a división d'a Horda d'Oro. En tiempos d'a caita de Kazán en mans d'os rusos a Horda Nogai yera a fuerza militar més poderosa d'Europa Oriental, capaz de movilizar 100.000 chinetz. En tiempos d'a expansión de l'Imperio Ruso se dividió en dos faccions, a "horda mayor" (kara) yera prorrusa, a "horda menor" (aq) quedó baixo a influencia d'o Khanato de Crimea y emigroron establindo-se en o sud de Besarabia (Buchac) y Yedisán (sudueste d'Ucraína).

En o sieglo XVIII, os rusos consiguioron que os nogais se posasen d'a suya parte y esto lis permitió de conquerir Crimea, o zaguer khanato tartre que se resistiba a desapareixer en Europa. Manimenos tiempo dimpués os rusos facioron que os nogais deixasen Buchac tresladando-los ta atras zonas como Kubán y sustituindo-los por cristians de diferents nacionalidatz, (Bulgaros, Gagauzes, ecetra...).

En 1888 muitos nogais emigroron ta l'Imperio Otomán, establindo-sen en Dobrucha (en muitos censos bulgaros y rumans os nogais son incluitos chunto a os tartres de Crimea baixo a categoría de tartres), u en Anatolia.

BibliografíaEditar