Ingüixes

Translate icon.svg Iste articlo ye escrito con as normas graficas EFA. Si quiers, puez aduyar cambiando a la grafía oficial de Biquipedia y sacando dimpués ista plantilla.
Ingüixes
ГIалгIай
Leaders of the Mountainous Republic of the Northern Caucasus.jpg
Ingüixes
Población total
500.000
Rechions con comunidatz importants
Flag of Ingushetia.svg Ingüixetia 385.537
Flag of Russia.svg Rusia 444.833
Flag of Kazakhstan.svg Cazaquistán 15.120
Flag of Ukraine.svg Ucraína 455
Idiomas
Ingüix y ruso
Relichión
Islam

Os ingüixes son un grupo etnico d'o Caucas Norte. Charran una luenga caucasica nordoriental y son musulmans sunnitas.

Organización socialEditar

A estructura social se basa en un sistema de clans, taipa que ye independient d'a división actual de chechens y inguxes.

LuengaEditar

Pareixida a lo chechén. S'escribiba en alfabeto latino entre 1923 y 1938, quan as autoridatz sovieticas obligoron a fer servir o cirilico. L'amostranza en ingüix estió prohibida en tiempos d'o exilio en Asia Central.

RelichiónEditar

Dende o sieglo X i heba una influencia cristianizadora que veniba de Cheorchia, pero en a segunda metat d'o sieglo XIX fueron convertius por os sufís qadiri. A confrairía tarica sufí ye una forma muito conservadora de l'islam, y esta organización d'a orden sufí encaixa con o sistema de clans (taipa) tradicional. O sentiu relichioso islamico s'ha combinau con o deseyo d'independencia respecto a Rusia por o fenomeno de reviscolamiento relichioso y contribuye a la definición d'a identidat como pueblo.

HistoriaEditar

Os ingüixes tienen un orichen común con os chechens, y son denominaus colectivament como vainais, veinaj u naj, ("o nuestro pueblo"). Os cheorchianos lis dicen en conchunto kist y o folklore cheorchiano ye plen de batallas con ellos. D'o mesmo orichen que os kist son os bat (Ts’ova Tush en cheorchiano) de Zemo Alvani (en a provincia de K’ajeti, en Cheorchia) que enantes viviban en as montanyas de Tuseti y que agora son uns 5000 individuos en proceso de cheorchianización y perduga d'a luenga.

En 1784 os rusos fundoron a fortaleza de Vladicaucás y poco antes de 1820 construyoron a ruta militar de Cheorchia, entre Vladicaucás y Tbilisi, esto lis permitió sozmeter a los osetas y parte d'os ingüixes, que yeran en a marguin dreita d'o Terec.

Quan cayó o rechimen zarista, se formó en Vladicaucás l'Asembleya d'os Pueblos d'o Caucas, on s'achuntoron osetas, cabardos, chechens, daguestanís y d'atros. En 1918 o bolchevique cheorchiano Grigori Ordzhonikidze fundó a Republica Popular Socialista d'os Soviets de Terec con capital en Vladicaucás. En agosto os cosacos forachitoron Ordzhonikidze y os bolcheviques, que tornoron con l'aduya d'os chechens, y fuoron forachitaus de nuevo en 1919 l'exercito de voluntarios d'Antón Denikin. Denikin yera mal visto por os montanyeses por os suyos ligallos con os cosacos, y dimpués de ser derrotau en Ucraína, habió d'abandonar o Caucas a l'exercito royo a prencipios de 1920.

O periodo sovieticoEditar

En chinero de 1921 as autoridatz sovieticas instituyoron a Republica Autonoma d'os Montanyeses dentro d'a Republica Federativa de Rusia, y como continadora de l'Asembleya d'os Pueblos d'o Norte d'o Caucas de 1917, aplegando a cabardos, balcars, osetas, ingüixes y chechens. En 1922 la reducioron a lo territorio d'os osetas y ingüixes, y desapareixió en 1936. Si dica 1936 os osetas y ingüixes formaban una mesma republica autonoma, con un nuevo cambio d'entidatz administrativas se creyó a Republica Autonoma d'Osetia d'o Norte y as tierras d'os inguxes s'achuntoron con as tierras d'os Chechens.

Falsament acusaus de colaborar con os nazis, en febrero de 1944 fuoron deportaus t'Asia Central. Parte de Chechenia-Ingüixetia fue adhibida a Cheorchia, pero a rechión de Prigorodny Raion, a man de Vladicaucás, en a marguin dreita d'o Terec, fue adhibida a Osetia d'o Norte y poblada por osetas.

Rehabilitaus a zaguers d'a decada de 1950 por Jruschov, os Ingüixes tornoron a lur tierra. A rechión de Prigorodny Raion quedó baixo control d'Osetia d'o Norte, encara que deixoron que os ingüixes i tornasen. Encara bi ha muitos ingüixes en Asia Central.

A despomposición d'a URSSEditar

Quan os chechens declaroron a independencia, y se negoron a fer parte d'a Federación Rusa (marzo de 1992), os ingüixes se deseparoron d'os chechens y formoron una republica propia con capital en Nazrán que en chunio s'adhibió a la Federación Rusa. Con ixo os ingüixes quereban acercar-sen politicament a Moscú y asinas ganar-se refirme ruso en a reivindicación d'a rechión de Prigorodny Raion. Como esto no se desvinió os ingüixes se planteyoron de nuevo a posibilidat d'unir-sen con os chechens. En octubre de 1992 esclató un conflicto interetnico entre os ingüixes y os osetas y muitos ingüixes fuoron forachitaus d'Osetia con o consentimiento ruso.

BibliografíaEditar