Chulio César
![]() |
Iste articlo ye escrito con as normas graficas EFA. Si quiers, puez aduyar cambiando a la grafía oficial de Biquipedia y sacando dimpués ista plantilla. |
Chulio César | |
---|---|
Dictador d'a Republica de Roma | |
![]() Estatua de Chulio César en Rimini | |
Octubre de 49 aC - 15 de marzo de 44 aC | |
Predecesor | Lucio Cornelio Sila |
Succesor | César Augusto (Emperador) |
Nombre real | Gaius Iulius Caesar |
Naixencia | 11 de chulio de 100 aC Roma, Republica Romana |
Muerte | 15 de marzo de 44 aC Roma, Republica Romana |
Enterreco | Mausoleu d'Augusto |
Dinastía | Chulio-Claudia |
Pai | Cayo Chulio César |
Mai | Aurelia Cotta |
Chulio César (en latín CAIVS•IVLIVS•CAESAR•IV a la suya naixencia, IMPERATOR•CAIVS•IVLIVS•CAESAR•DIVVS• a la suya muerte), estió un militar, escritor, historiador y politico de l'Antiga Roma, naixito de Roma en l'anyo 100 aC (o 12 u 13 de chulio) y asesinato en a mesma ciudat o 15 de marzo d'o 44 aC, mientres os Idus de Marzo.
O suyo excepcional destín marcó no nomás a vida de l'Antiga Roma y de l'Imperio Romano, tamién marcó a Historia universal: ambicioso y brillant, s'aduyó d'o partito politico d'os populares (en luita con os optimates) ta la suya puyada en a politica; estratega de primer orden, fació abanzar as mugas romanas dica o río Rin y l'Oceano Atlantico con a conquiesta d'as Galias, ta dimpués emplegar as suyas lechions ta puyar a o poder. Nombrato dictador, fue asesinato dimpués por una conspiración de bellos senadors. Dimpués d'a suya muerte fue divinizato por o suyo fillo politico, Octavián, que redotó a Marco Antonio en a luita por a sucesión de César. Octavián, esdevenito emperador, remató as reformas politicas que portoron ta o principato y ta l'Imperio Romano.
Segunda guerra civil d'a Republica de RomaEditar
En meyo d'una crisi politica César decició entrar en Roma con o suyo exercito. Pompeyo y os "optimates" veyendo que no teneban un exercito bien preparato pa ofreixer resistencia decidioron abandonar a ciudat y tornar en millors condicions. Cesar encorreba a Pompeyo, que se dirichiba a Brándiz pa refuchiar-se en Grecia y mirar d'organizar un exercito efectivo. Pompeyo consiguió trescruzar a Mar Hadriana con o suyo exercito y bells senadors.
Pompeyo teneba teneba una part important d'as suyas tropas en Hispania: siet lechions y tropas auxiliars (indichenas). Este exercito yera mandato por os legatos Lucio Afranio y Marco Petreyo. En a redolata d'Ilerda bi heba tropas pompeyanas pa defender a linia de l'Ebro. D'esta traza a guerra civil que esclató entre Chulio César y Pompeyo tenió o quadrant nordoriental d'Hispania como un d'os suyos scenarios.
César prenió Massalia, en l'anyo 49 aC s'adrezó ta Hispania, entró por Cerdanya y situó o suyo exercito entre a Cinca y o Segre. As mayencatas d'os ríos se levoron os puents pa trescruzar-los y o suyo exercito quedó aturato y aislato sin provisions porque os indichenas s'heban levato o bestiar a las tierras altas.
Tot pareixeba que Pompeyo iba a ganar, pero César fació construir barcas de fusta, vimbre y cuero y consiguió fer pasar a lo suyo exercito a l'atra marguin d'o río. Alavez os indichenas d'Osca y de Calagurris Fibularia se posan de part de César, considerando-lo continador de Sertorio. Os iaccetans y qualques pueblos ibers de Catalunya demandan aduya a César y li dan trigo y carne pa las suyas tropas.
D'esta traza o exercito de César ya yera en millors condicions de combatir, devez que o exercito de Pompeyo quedó sin proveimiento y se rindió sin luita amán d'Ilerda en o que se conoix como Batalla d'Ilerda (chunio-agosto de 49 aC. César perdonó a las lechions pompeyanas y part d'ixas lechions s'unioron a lo suyo exercito.
Massalia se rindió o 25 d'agosto de l'anyo 49 aC. Mientres César yera en Massalia fue nombrato dictador y se'n fue ta Roma. Dende Roma fue a Brándiz pa trescruzar con o suyo exercito a Mar Hadriana y poder combatir a Pompeyo. César desembarcó en una placha a 150 km de Durraz. A flota pompeyana bloqueyaba por mar a plegata de refuerzos a lo principio, manimenos Marco Antonio consiguió desembarcar en Lissus y unir-se a César en Scampi. En a Batalla de Durraz venció Pompeyo pero César consiguió salir-ne con pocas perdugas. A Batalla d'a Farsalia en l'anyo 48 aC representó una victoria decisiva pa César. César encorrió a Pompeyo dica Echipto en l'anyo 47 aC, a on trobó que lo heban asesinato. César intervinió en afers politicos echipcianos y se posó de part de Cleopatra en contra de Ptolomeu XIII.
Chusto dimpués de rematar a guerra civil o poblato indichena de Celse esdevinió a Colonia Iulia Victrix Celsa.
Chulio César en fuents aragonesasEditar
En o "Liber Regum" lo nombran en relación con Pompeyo y Octavián, y erroniament en relación a quan naixió Chesucristo, que como ye sabito estió en ixas envueltas de César Augusto:
En o "Libro d'el Trasoro" li dedican o capítol 38 "Como Iulius Cesar fue el primer emperador de Roma".
BibliografíaEditar
- Angel Canellas López (dirección), Aragón en su historia CAI, 1980.
Se veiga tamiénEditar
Vinclos externosEditar
- Se veigan as imáchens de Commons sobre Chulio César.
- (es) Dentrada en a GEA (Gran Enciclopedia Aragonesa.
- (fr) Chulio César en Memo.fr.