Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Normandos  (†)
Normaunds
Normandos (1000-1100)
Rechions actuals
Normandía
Anglaterra
Nápols
Sicilia
Antioquía
Idiomas
Normando
Relichión
Catolica
Mapa

Territorios gobernatos por os normandos en o sieglo XII

Os normandos[1] (en normando normaunds) estioron un pueblo de luenga romanz que amaneixió en l'actual Normandía en o sieglo X por a fusión d'os vikingos con a población autoctona galorromana y franca y fuoron asimilatos por atros pueblos en o sieglo XIII. Parlaban una luenga d'Oil relacionata con l'actual normando y yeran catolicos.

Por o Tratado de Saint-Clair-sur-Epte o duque Rollón heba de convertir-se a lo cristianismo, y tamién lo facioron os vikingos baixo o suyo mando. Os descendients d'estos vikingos prenioron tamién a luenga romanz (o galorromanz d'a zona controlata por os normandos evolucionaba dende o latín ta l'idioma normando).

Dende a suya tierra d'orichen en Normandía prenioron o control de muitas zonas d'Europa Occidental y tamién participoron en as Cruzatas. As dinastías normandas tenioron muita influencia en a historia politica, militar y cultural d'Europa.

Etnonimo editar

O etnonimo normand(o) provién d'a traza de dicir "hombre d'o norte" en luengas chermanicas (nort manni, north men, norse men), referindo-se a los vikingos. Encara se fa servir como sinonimo de vikingo en bellas luengas europeas como o castellano. Sindembargo a identidat cultural d'os normandos (referindo-nos a los habitants medievals de Normandía) yera diferent tanto a la identidat d'os conqueridors vikingos como a la d'os galorromans orichinals y os suyos vecins franceses d'o sud.

Historia editar

En l'anyo 896 una colla de vikingos daneses s'estableixioron en a desembocadura d'o río Sena.[2] En l'anyo 911 se fació o Pacto de Saint-Clair-sur-Epte en o que o chefe danés Rollón plegó a un alcuerde con o franco Carlos lo Simple; d'alcuerdo con este pacto Rollón recibió en feudo as tierras d'a baixa Sena, que dende ixe inte se dicirían "Normandía" y se convertirían en o primer estato normando en Occident baixo a forma d'un ducau[3] vasallo d'o rei de Francia Occidental.

En o sieglo XI dimpués d'a Batalla de Hastings prenioron o poder d'o Reino d'Anglaterra. A nobleza normanda se convertió en una clase dirichent en Anglaterra. Dimpués tamién prenioron o poder d'Irlanda, Galas, y zonas d'Escocia. A Dinastía Plantagenet yera d'orichen normando.

Os bizantins contratoron mercenarios normandos pa reconquerir o sud d'Italia y Sicilia a los longobardos y os aglabís. Manimenos una vegata vencitos os longobardos y forachitatos os ablabís os normandos prenioron o poder creyando-se o Reino de Sicilia, gobernato por a Casa d'Altavilla.

Os normandos tamién participoron en as cruzatas contra os musulmans en Al-Andalus y Siria. En Siria prenioron o control d'o Prencipau d'Antioquía. Rocher de Tony quereba creyar en l'Al-Andalus un estato cristián gobernato por él. Atros normandos participoron en o Setio de Balbastro, pero dimpués d'a victoria fuoron vencitos por os musulmans. Tamién participoron normandos en a "cruzata por Tudela".

Referencias editar

  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  2. Hermann Kinder, Werner Hilgemann, Manfred Hergt Atlas Histórico Mundial. De los orígenes a nuestros días Akal, 2007. p 139
  3. Jose-Ramón Julià: Atlas de Historia Universal. Tomo I: De los orígenes a las crisis del siglo XVIII. Editorial Planeta. pp170 pp166