Linars de Marcuello

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Linars de Marcuello se troba a os piez d'a sierra de Lobarre, que belunos tamién dicen "de Marcuello" en o tramo correspondient a las ruinas d'iste castiello, fendo parti d'a comarca Plana de Uesca.

Linars de Marcuello
Lugar d'Aragón

Castiello de Marcuello
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
 • Municipio
Lugar
 Aragón
 Uesca
Plana de Uesca
Lobarre
Partiu chudicial Uesca
Población
 • Total

36 hab. (2004)
Altaria
 • Meyana

745 m.
Distancia
 • 31 km

enta Uesca
Codigo postal 22809
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau

Uesca
Ayerbe
Coordenadas
Linars de Marcuello ubicada en Aragón
Linars de Marcuello
Linars de Marcuello
Linars de Marcuello en Aragón

O casal de Linars s'adapta a la topografía inclinada d'o terreno. O conchunto d'o lugar ye prou unitario, pues as construccions en a suya mas gran parti s'han feito con piedretas picadas sin labrar, o cual li da un aspecto rustico y pintoresco de vez

En o campo administrativo, cal dicir que tenió concello propio, dica que s'achuntó a Sarsa Marcuello, d'o cual lo deseparan cuasi 3 km. Agora os dos lugars penden d'o Concello de Lobarre.

En o tocant a l'aspecto espiritual, tamién tenió mosen propio dica prencipios d'iste sieglo. Agora pende d'os que ninvía la bispalía uescana bien dende Uesca u d'os lugars d'arredol.

Una tradición muito enradigada entre os suyos habitadors, d'a cual a tornaremos a fablar mas adebant, sinyala que ístos, en un prencipio, viviban en Marcuello, chunto a o castiello d'iste mesmo nombre, pero que dimpués se'n baixoron ta l'actual puesto, posiblement en o sieglo XII.

O lugar ya existiba en o Sieglo XIII pues o 20 d'agosto de 1258, Chaime I d'Aragón dio Linars de Marcuello, Sarga, Saltillo y Pequera a García de Pueyo a cambeo de Dos Aguas (Valencia)."

Estió churisdicción d'os Urriés, sinyors tamién d'a vecina Baronía d'Ayerbe, formando chunto con Sarsa a «Honor de Marcuello».

Os suyos habitadors en l'actualidat no pasan d'una ventena de personas, que viven principalment d'os treballos d'o campo.

Toponimia local editar

Ta confeccionar iste treballo y os listaus contenius en o mesmo, son estadas de gran interés as informacions obtenidas de:

  • Áurea Arbués Fontana, de 77 anyadas, de casa Chuan de Linars, mai d'o factor d'ista comunicación.
  • Rosario Arbués Fontana, de 52 anyadas, de casa Chuan de Linars, chirmana de l'anterior, qui encara vive en Linars.
  • José Damián Dieste Arbués, de 42 anyadas, nieto de casa Chuan de Linars y con adreza actual en Zaragoza.

Cal advertir que o que astí se traye no ye una replega completa y exhaustiva de toda la toponima d'o termin municipal de Linars, sino que ye una parti d'a mesma.

O toponimo Linars de Marcuello editar

O toponimo mayor "Linars", que da nombre a o lugar, y que podemos trobar en atros puestos d'a cheografía altoaragonesa, como bien sabemos toz, significa «puesto an bi ha sembrau (u se cría) lino». Sindembargo i pueden haber atras interpretacions porque o Linares d'Andalucía probién de Lenyares, puesto a on se fa lenya. En o tocante a ista cuestión, ya hemos visto anteriorment a tradición, que agún se conserva entre os suyos vecinos, sobre a procedencia d'os primitivos habitadors d'o lugar, ye dicir, veniban de Marcuello. As tierras que cautivaban pareixe estar que las teneban an agora ye o lugar, habendo-ie muitos campos adedicaus a o cautivo de lino, razón por a cual, seguntes contan, diciban que se'n baixaban «ta os linars», habendo-se conservau ya ta cutio ista voz ta dar nombre a iste termino, o cual no ha variau con o paso d'os sieglos, a tamas de l'aire castellanizador que fa tiempos escobó toponimos mayors platerament aragoneses y que solo s'han conservau que en a fabla popular, como pueden estar os casos d'os vecinos lugars de Lobarre y Boleya:

Calaorra editar

Creigo chustificadismo tractar astí, en un trestallo propio, a existencia d'iste toponimo local, por a gran importancia historica que o mesmo puede plegar a tener. Por Calaorra se conoixe en Linars una partida situada a man ezquierda, seguntes se'n ba de Sarsamarcuello ta Linars, y chunto a o clamau «Canterón de Josito».

En l'actualidat as chents de Linars claman a ista partida "El Pueyo", explicando que bi habió un lugar, pero en os tiempos d'antis mas se conoixeba por Calaorra, clamando-la d'ista traza zaguera as personas mayors.

José Damián Dieste Arbués, en un articlo publicau en o Diario del Altoaragón, puede que siga una d'as primeras pregonas en mencionar a existencia d'iste toponimo en os papels.

Si paramos cuenta que en ixa partida encara se conservan repuis d'o lugar que bi habió, y que desapareixió antis d'o sieglo XIII, pues d'o contrario amaneixería citau en o documento de Chaime I que n'hemos feito mención en o prencipio, veyeremos que ye muito lo intrés que tiene iste toponimo, mas que mas ta o mundo d'os historiadors, pues o mesmo mos ye indicando an se devantó lo muito important municipio romano CALAGURRIS FIBULARIENSIS, que muitos historiadors no sin de dandaleyo han quiesto identificar con l'actual Lobarre.

Dende ista partida de Calaorra partiba un camín, agora ya desapareixiu (¿una vía romana segundaria?), que levaba ta Marcuello, seguntes informa Aurea Arbués Fontana.

Fuents editar

En o termin municipal de Linars se traban as siguients:

  • Aberca
  • Bacías, Fuente [de] as
  • Vinyal, Fuente d'o (d'astí se pilla l'augua ta o lugar)
  • Canya, Fuent de a
  • Cleigos, Fuent [de] os (l'augua va ta Riglos)'
  • Foma cuqué, Fuente [de]
  • Luello, Fuent de,
  • Mata, Fuent d'a (l'augua ba ta Riglos)
  • Pablo, Fuente
  • Pequera, Fuente de
  • Rei, Fuent de
  • Salau, O fontanyón
  • Santa Cruz, Fuent de (a suya augua va ta Linars y ta Sarga)

Vinclos externos editar


Lugars d'o municipio de Lobarre
Poblaus: Linars de Marcuello | Lobarre | Santa Engracia | Sarsamarcuello
Despoblaus: Chabarrillo | Liso | Novalla