Idioma indonesio

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Indonesio Bahasa Indonesia
Atras denominacions:
Parlau en:	Indonesia, Malaisia, Timor Oriental
Rechión:	{{{territorios}}}
Etnia:	{{{pueblo}}}
Parladors:	Mes de 200 millons (en chunto)* *A gran mayoría d'istos parladors lo tien per segunda luenga.
Posición:	[1] (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica:	Austronesia  Malayo-polinesia   Malayica    Malaya     Indonesio
Estatus oficial
Oficial en:	Indonesia
Luenga propia de:	{{{propia}}}
Reconoixiu en:	{{{reconoixiu}}}
Regulau por:	Pusat Bahasa (Centro d'a Luenga)
Codigos
ISO 639-1	id
ISO 639-2	ind
ISO 639-3	[2]
SIL	ind

L'idioma indonesio (Bahasa Indonesia) ye la variedat standardizata de l'idioma malayo que ye oficial a Indonesia dende a suya independencia en 1945.

Filiación lingüistica

L'indonesio, chunto con altras luengas u variedaz d'o diasistema u conchunto malayo, ye clasificato adintro d'o subgrupo malayico d'o grupo d'idiomas malayopolinesios internos (u grupo sundanés-celebesico), una d'os dos brancas occidentals en que s'estalla la gran familia malayopolinesia d'o filo austronesio.

Estructura d'a luenga

Fonolochía y grafía

Fonemas

Os cuatrons d'astí baixo amuestran os fonemas de l'indonesio muderno.

Cuatrón d'as vocals

	Fronteras	Zentrals	Zagueras
Trancatas	iː		uː
Meyas trancatas	e	ə	o
Meyas ubiertas	(ɛ)		(ɔ)
Ubiertas	a

L'indonesio tamién conta con os diftongos /ai/, /au/ e /oi/. Manimenos, en silabas trancatas como a d'o vocable air (augua), no se i produz garra diftongo.

Cuatrón d'as consonans

	Labials	Apicals	Postalveolars	Palatals	Velars	Glotals
Nasals	m	n		ɲ	ŋ
Oclusivas	p b	t d			k g	ʔ
Africatas			ʧ ʤ
Fricativas	(f)	s (z)	(ʃ)		(x)	h
Liquidas		l r
Aproximans	w			j

Nota: As vocals entre parentesis son alofonos mientres que as consonants entre parentesis son ampranzas fonemicas y només ocurren en vocables ampratos d'altros idiomas.

Alfabeto

L'indonesio ye un d'os idiomas asiaticos que fa servir l'alfabeto latino, en una adaptación propia. A letra c representa siempre o fonema /ʧ/ (che). A letra g ye siempre /g/ ("dura", como en "garra") y j ye siempre /ʤ/, como a j anglesa. A v sona /f/ y l'h sona /h/ (como l'anglesa). Os digrafos ny, sy y kh, representan os fonemas /ɲ/, /ʃ/ y /x/, respectivament, pareixitos a los d'as grafías aragonesas ñ/ny, (i)x e j, mientres que o digrafo ng, /ŋ/, puet emplegar-se a inicio de parola. A letra e se fa servir ta os fonemas /e/ y /ə/.

Pueden trobar-sen diferencias graficas posteriors a la independencia d'Indonesia, sobretot dimpués d'a reforma de 1972, encara que bellas grafías antigas (mes pareixitas a las holandesas) perviven en cualques nombres propios. Per ixemplo, o nombre de l'antigo president indonesio ye encara escrito a vegatas Soeharto, y Yogyakarta puet veyer-se en ocasions como Jogjakarta.

Lexico

O lexico elemental indonesio ye amanato ta o d'altros idiomas malayo-polinesios d'a zona. As influencias d'altros idiomas, manimenos, ye important, sobretot a de l'holandés, idioma d'on que procede a mayoría de vocables ampratos. O resto provién mes que mes d'o sanscrito, l'arabe, o persa, o portugués y o chinés, amés d'as d'altros idiomas austronesios.

A gran mayoría d'ampranzas lingüisticas mudernas, debito a la suya historia recient, provienen de l'holandés. O sanscrito abraca, con tot, muitos aspectos d'a vita cutiana, l'arte y a relichión, en especial d'a hinduísta y d'a budista, l'herencio cultural d'as cuals se percibe clarament a buena parti de Chava y Bali. A influencia d'o sanscrito i plegó per medio d'os contactos con la India de fa mes de dos mil anyos, ya siga dreitament u a traviés d'a luenga chavanesa antiga, a on que o numero d'ampranzas sanscritas ye muito mes gran. A relichión islamica, a mayoritaria en o Estato, ye a fuent principal d'o vocabulario d'orichen arabe. A influencia d'o portugués recula ent'os días en os que arriboron t'as ditas islas d'as Especias es primers ploradors y mercaders europeus. Os vocables d'orichen chinés surten d'o contino tracto con chineses en tot lo sudeste asiatico, a ormino referitos a articlos de gastronomía y cultura chinesas. Tot ixe bagache cultural ha feito que de cabo cuan i apareixcan dos u mes sinonimos d'o mesmo concepto. Asinas, l'indonesio conta con tres oríchens diferens t'a parola "libro": pustaka (d'o sanscrito), que alquier connotacions de sapiencia antiga u conoiximientos esotericos; kitab (de l'arabe), asociato a libros relichiosos u de guía moral, mesmo si no son islamicos; y buku (de l'holandés), a parola mes comuna ta cualsiquier libro. En os zaguers decenios, ibi ha tamién ampranzas d'altros idiomas (anglés, chaponés, ecetra.).

Aspectos socioculturals

Situación cheografica

Mapa etnolingüistico d'Indonesia (Terminolochía en anglés)

L'indonesio ye parlato a Indonesia y a Timor Oriental (a iste zaguer estato no ye oficial, pero a suya independencia d'Indonesia ye prou recient y i sigue como luenga de treballo). L'idioma se charra sobretot en as zonas urbanas, mientres que en as rurals o normal ye que as diversas etnias charren en o suyo idioma, l'indonesio estando-ie o segundo.

Ye tamién parlato per muita chent d'a diaspora indonesia, mes que mes a los Países Baixos, Malaisia y Filipinas.

Situación social

Encara que a Indonesia se troban idiomas d'importancia historica, literaria y demografica, como lo chavanés, l'indonesio ye o solo que espleita d'o estatus d'oficialidat. Ye l'idioma d'as institucions, d'a educación y d'os medios de comunicación. A Timor Oriental ye reconoixita per a Constitución como una d'as luengas de treballo (chunto con l'anglesa y las dos oficials, o portugués y o tetun). En consecuencia, cuasi tota la población indonesia charra l'indonesio, como primer u segundo idioma, o que l'ha enclabato en a lista d'as diez luengas mes parlatas en o mundo en numero total de parladors.

Variación diatopica

L'idioma ye una variedat standardizata d'o diasistema malayo, y guarda un gran pareixito con a luenga estándard de Malaisia. Adintro de l'indonesio i hai bellas barians rechionals, devez que diferiencias de rechistros entre l'indonesio formal y o coloquial.

Literatura

Se veiga os articlos Literatura malaya y Literatura chabanesa.

Per literatura indonesia gosa a entender-se a literatura malaya d'autors indonesios, sobretot en o bahasa indonesia u estándard d'Indonesia, encara que tamién s'entiende a vegatas como a literatura d'autors indonesios en cualsiquier idioma d'Indonesia (chavanés, sundanés, ecetra.) u mesmo a literatura d'autors indonesios en holandés.

Nombres destacatos en poesía son, d'entre altros, Minangkabau Muhammad Yamin (1903-1962), un d'os pioners en a poesía muderna a Indonesia e impulsor d'o indonesio como idioma fundacional d'o nuevo Estato indonesio, u Anwar Chairil (1922-1949), principal fegura d'a conoixita como Angkatan Empatpuluh Lima ("cheneración de 1945") y un d'os grans revolucionarios en a literatura d'o país, con qui l'indonesio muderno cobró gran vigor literaria.

Pramoedya Ananta Toer (1925-2006) ye estato considerato un d'os principals novelistas en indonesio muderno, amés d'asayista, contaire, critico, historiador y traductor. Tradueito ta muitas luengas d'Occident, estió una fegura de fuerte embrecamiento politico.

L'actual territorio indonesio conta igualment con una antiquisma y rica literatura oral.

Parolas d'orichen malayoindonesio

Cualques parolas en luengas occidentals d'orichen malayo-indonesio son:

• arangután, primate hominido. (De orang (h)utan, "hombre d'a selva", per medio de l'holandés)
• cacatúa u cacatuga, au psitaciforme. (De kakatua, probablement onomatopeyico)
• chunco, tipo d'embarcación d'os mars d'a China. (De jong, "barca gran", per medio d'o portugués junco)
• gong, instrumento de percusión d'orichen asiatico. (Posible orichen onomatopeyico)

Tamién son indonesio-malayos nombres propios como lo de Papúa (de papuah, "(pelo) frisato") u lo nombre artistico de Margaretha G. Zelle, Mata Hari, que significa, literalment, uello de l'alba.

Vinclos externos

• (en) Informe de l'indonesio en o Ethnologue.
• (id) (es) Diccionario indonesio-espanyol de foreignword.com.
• (en) (id) Diccionario indonesio-anglés de kamus.net.
• (en) (id) Traductor automatico indonesio-anglés.
• Indonesia Dictionary

• Datos: Q9240
• Multimedia: Indonesian language / Q9240