Glaciar d'Aneto
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Glaciar d'Aneto | |
 | |
| País |  Aragón
|
| Comarca | Ribagorza |
| Provincia | Uesca |
| Municipio | Benás |
| Aria protechida | Parque Natural de Pocez-Maladeta Molimento Natural d'os Glaciars Pirenencos |
| Cordelera | Pireneu |
| Macizo | Macizo de la Maladeta |
| Val | Val de Benás |
| Tipo | Glaciar de montanya |
| Estau | En retacule |
| Frent | Morrena |
| Pai | |
| Derivaus | |
| Altaria | |
| Largaria | |
| Superficie | 90 ha |
| Fondura | 50 m |
| Velocidat | |
| Cimas | Tuca d'Aneto (3.404 m) |
| Ríos | Río Esera |
.png)  | |
O glaciar d'Aneto ye o glaciar mas gran d'os Pireneus. Se troba administrativament en o municipio de Benás (Ribagorza). Ocupa 90 hectarias de superficie con 50 metros de fondura maxima.[1] A suya morrena terminal ha creyau un caotico rete de rocas a os suyos piez que dificultan notablement a puyada d'agüerro y primavera, cuan a nieu nomás las cubre con una fina capa. Manimenos, en l'actualidat, o desplazamiento d'os suyos chelos s'ha reduciu prou, por lo que as crepazas d'a suya superficie no tienen a peligrosidat de fa sieglos. Ye posible que en un esdevenidero no muit luengo iste glaciar quede dividiu en dos partis, en seccionar-se a masa amanada a la tuca d'Aneto d'a que s'estendilla a o piet d'a tuca de Corones.
Cheografía
editarIste glaciar ye situau baixo o pico mas alto d'os Pireneus, l'Aneto. Se troba sobre un amplo plan inclinau enta o nord-este y amugau por as tucas de la Maladeta, a punta d'Astorg y l'Aneto. Ye un glaciar de montanya.
Presenta dos sectors distintos: o sector oriental que naixe baixo o collau de Corones y o sector occidental que baixa dende a punta d'Astorg. As morrenas d'a Chicota Edat de Chelo en forma de "W" amuestran a extension antiga d'os dos sectors.
As auguas d'o glaciar de l'Aneto se chuntan o río de Barrancs, orichen d'o río Esera.
Historia
editar
O glaciar pareixe haber teniu o suyo maximo en a Chicota Edat de Chelo entre 1820 y 1825, remanindo estable dica 1850. Por ixas envueltas, yera o mas gran d'os Pireneus con una superficie de 2,50 km² y una largaria maxima de 1,9 km. O sector oriental yera o que descendeba mas baixo, o suyo frent s'establiba a 2.410 metros d'altaria.
Ye en istas condicions cuan Platon de Tchihatcheff fa a primera puyada ta l'Aneto o 20 de chulio de 1842. Ixe día prenió a vía sud ta evitar traversar o glaciar d'Aneto, que ta par d'alavez yera prou granizo. No arribo ta él dica o cuello de Corones. Asinas, ta puyar a o teito d'os Pireneus, no cruzó nomás que a parti superior d'o glaciar. O 24 de chulio de 1842, Platon de Tchihatcheff reeditó a suya feta, ista vegada travesando o glaciar entero. Iste camín constituye l'actual vía normal de puyada ta l'Aneto.
A partir d'a segunda metat d'o sieglo XIX, a fusión d'o glaciar s'ha accelerau. O glaciar continó con ista mesma tendencia regresiva mientres tot o sieglo XX, a excepción de dos breus fases de treugua en as decadas de 1920-1930, y o periodo entre 1970 y 1985. A la fin d'ista zaguera, o glaciar teneba una superficie d'1,32 km² y os sectors oriental y occidental mediban respectivament 810 y 870 metros de largaria.
As muitas fotos de l'alpinista Jordi Camins Just amuestran que a la fin d'iste zaguer periodo d'estabilización, o sector oriental teneba una morfolochía convexa y muit crepazada, signo d'un glaciar en equilibrio. Manimenos, iste equilibrio no podió transformar-se en creiximiento glaciar debiu a las acumulacions de nieu deficitarias a partir de 1985.
En 1994, cientificos espanyols midioron con sondas de radar o glaciar d'Aneto, trobando un espesor maximo de 52 metros. Iste anyo teneba una superficie d'1,10 km².
Dimpués d'ista calendata, o glaciar baixa d'a barrera simbolica d'o kilometro cuadrau y no mide soque 81 hectarias en 2000. A suya superficie contina decreixendo: 69 hectarias en 2006, 62,5 hectarias en 2011 y 56 hectarias en 2016.
Simbolo d'a suya gran frachilidat, a parti superior situada baixo a cima de l'Aneto se desepara d'a resta de l'aparato en 2009. Dimpués, en 2012, a luenga d'o sector oriental ya ye desagregada de tot.
A partir de 2017, un chicot ibón apareixe por o retacule d'o sector occidental. Situau a 3.145 metros d'altaria, ye l'ibón mas alto d'o Pireneus.
En 2020, o glaciar no teneba mas 50 hectarias de chelo, con una largaria maxima de 570 metros (sector occidental).
Se veiga también
editarReferencias
editar
Datos: Q3108356
Multimedia: Aneto glacier / Q3108356
