Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Chermana de Foix
Reina consort d'Aragón y Navarra


19 d'octubre de 1505 - 23 de chinero de 1516
Predecesor Isabel I de Castiella
Succesor Isabel de Portugal y Aragón

15231536
Predecesor Diego Hurtado de Mendoza y Lemos
Succesor Ferrando d'Aragón, duque de Calabria

Naixencia 1488
Foix, Occitania
Muerte 15 d'octubre de 1536
Liria
Enterreco Monesterio de Sant Miguel d'os Reis
Conchuche/s Ferrando II d'Aragón (1505-1516)
Chuan de Brandeburgo-Ansbach (1519-1525)
Ferrando d'Aragón, duque de Calabria (1526-1536)
Pai Chuan de Foix
Mai María d'Orleans

Escudo de Chermana de Foix

Chermana de Foix (Foix, 1488 - Liria, 15 d'octubre de 1536) estió virreina de Valencia (1523-1536),[1] reina consort d'Aragón (1505-1516) y vizcontesa de Castellbó (1513-1536). Estió a segunda muller de Ferrando o Catolico (1505-1516); dimpués d'a muerte d'iste, se casó con Chuan de Brandeburgo-Ansbach (1519-1525); y finalment, dimpués de quedar viuda nuevament, con Ferrando d'Aragón, duque de Calabria (1526-1536).

Biografia editar

Ursula Chermana de Foix naixió de Foix (Condau de Foix, Francia) en 1488 y morió en Liria (Valencia) en 1536. Filla de Chuan de Foix, conte d'Étampes y vizconte de Narbona, y de María d'Orleans, chirmana de Loís XII de Francia. Perteneixeba a la noble casa francesa de Foix, que heba reinau en Navarra. Estió educada en a cultura francoborgonyona en a cort de su tío materno Loís XII de Francia, a on aprendió a leyer, a bailar y a tocar i laut, y se preparó ta contrayer un matrimonio que preservase os intreses d'o suyo linache.[1]

Se casó o 15 de marzo de 1506,[2] a os deciueito anyos, con Ferrando II d'Aragón, viudo d'Isabel I de Castiella. Arribada a Valencia, os suyos costumbres y a suya cultura francoborgonyona, distintas de l'ascetismo y d'a rigideza d'a reina Isabel, desconcertoron a la cort castellana. Chermana de Foix conoixeba as habilidaz socials ta mover-se con desenvoltura por a cort, y amostró un modelo femenín que chocaba con o referent d'ideyal d'educación femenina basau en a sobrietat y os textos relichiosos, que heba empentau Isabel a Catolica. A beta d'isto, Chermana de Foix fue criticada por a seva frivolidat.[1]

Encara que yera probablement una relación romantica la que tenioron os dos, una razón important d'a unión yera estableixer una tregua entre o Reino de Francia y o Reino de Castiella. Asinas, por o Tractau de Blois se dictaminó que Chermana recibiba os dreitos dinasticos d'o Reino de Nápols y le'n concedió o títol de reina de Cherusalén. Henrique VIII d'Anglaterra, choven de Ferrando por o suyo matrimonio con Catalina d'Aragón, se veyió traicionau. Asinas, carranyau y en un acto de venganza, Henrique VIII casó a la suya propia filla, María Tudor, con o rei Loís XII de Francia, un rei viello, pero rico; manimenos, tot se perdió dimpués d'a suya muerte.

D'o suyo matrimonio con Ferrando II o Catolico naixió un fillo, Chuan, que morió poco dimpués de naixer o 3 de mayo de 1509.[2] D'haber sobreviviu hese heredau os estaus d'a corona d'Aragón, patrimonio paterno, y hese impediu a unidat que se consiguió en a persona de Carlos I.[1]

Viuda en 1516, recibió un cheneroso dote ta mantener o suyo estatus reyal, y asinas refirmó as criticas que l'acusaban de soberbia y luxuria. Estando viuda en un país forano, teneba viedau d'albandonar a Peninsula. A tamas d'o suyo estatus rechio habió de chusmeter-se a o nuevo rey Carlos I d'Aragón. Chermana se retiró a o monesterio de Guadalupe y renunció a os suyos dreitos dinasticos sobre a corona de Navarra. Asinas mesmo cedió a Carlos I os suyos dominios d'o sud de Francia y todas as tierras y rendas d'Italia.[2] Ye un feito constatau que Carlos I controló y chestionó os afers d'a zaguera reina d'Aragón, entre éls os suyos dos criticaus nuevos matrimonios.[1]

Chermana de Foix s'establió en Valencia en 1523, acompanyada d'o suyo segundo mariu, o virrei de Valencia, marqués de Brandenburgo, Chuan de Brandenburgo. Iste segundo matrimonio, que nomás duró dica 1525, cuan Chermana tornó a enviudar,[2] y a sangrienta represión d'as Chermanías mientres o suyo virreinau empeyororon encara mas a suya imachen.[1] En Valencia fue nombrada lugartenient y virreina, y encetó un duro proceso de represión contra os achermanaus. Personalment, reconoixió haber ordenau a execución de mas d'un centenar de personas, encara que as cronicas d'ixas envueltas elevan a 800 o numero d'execucions. Amás, imposó unas pinyoras cerenyas a os gremios, ciudaz y villas achermanadas (arredol de dos millons y meyo de ducaus en o conchunto d'o reino, cantidat que tardaría muitos anyos a bosar-se). Chermana de Foix ye considerada por os historiadors d'a luenga un punt d'inflexión en o proceso castellanizant d'o reino de Valencia.

O 13 de mayo de 1526[2] se casó con Ferrando d'Aragón, duque de Calabria, con qui compartió o segundo virreinau valenciano. En istos anyos chuntos van desembolicoron o ceremonial que alimentó a fama d'o Palacio Reyal valenciano, adaptando-lo a os gustos renaixentistas con biblioteca, capiella musical, coleccions de tapices y ceramicas, y un magnifico chardín ta estimular a creyatividat y o intelecto.[1]

Chermana de Foix estió tamién a fundadora d'o Monesterio de Sant Miguel d'os Reis en a ciudat de Valencia.[1]

Referencias editar

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 (ca) "Diccionari Biogràfic de Dones". Germana, de Foix
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 (es) "Reinas en la sombra. Amantes y cortesanas que cambiaron la historia." María Pilar Queralt del Hierro. EDAF S.L.U.Pach. 22,43,45. ISBN 9788441434400

Bibliografia editar

  • (es) De la Fuente, Mercedes (2009). Valencianas célebres y no tanto. (S. XIII-XXI). Valencia: Generalitat Valenciana-Conselleria de Benestar Social, pp. 59– 64.
  • (es) Segura Graíño, Cristina (2009). Diccionario de Mujeres en la Historia. Madrid: Editorial Espasa Calpe.


Predecesora:
Isabel I de Castiella
Reina consort d'Aragón
19 d'octubre de 1505 - 23 de chinero de 1516
Succesora:
Isabel de Portugal y Aragón