Cazacos
қазақтар
SB - Kazakh man on horse with golden eagle 1911-1914.jpg
Chinete cazaco
Población total
25.000.000
Rechions con comunidatz importants
Flag of Kazakhstan.svg Cazaquistán 13.300.000
Flag of Uzbekistan.svg Uzbekistán 5.000.000
Flag of the People's Republic of China.svg China 3.000.000 - 5.000.000
Flag of Russia.svg Rusia 2.500.000
Flag of Mongolia.svg Mongolia 200.000
Flag of Turkmenistan.svg Turkmenistán 40.000 - 90.000
Flag of Aragon.svg Aragón 24[1]
Idiomas
Cazaco, ruso
Relichión
Islam
Pueblos relacionaus
kirguizes, caracalpacos, nogais, baixkirs

Os cazacos (en cazaco қазақтар) habitan Cazaquistán y zonas mugants de Rusia, Uzbequistán, Mongolia, Xinjiang, y norte d'Afganistán. En 1989 bi heba uns 8.100.000 cazacos en l'antiga URSS, d'os que 6.700.000 viviban en Cazaquistán, on yeran o 40 % d'a población, en China bi n'ha d'alto u baixo un millón, os cazacos d'Afganistán son uns 3.000 refuchiatos d'a decada de 1920. En Mongolia se calcula que son unas decenas de mils. Charran una luenga turquica d'a branca quipchac y son musulmans sunnitas d'a escuela Hanafí. O modo de vida tradicional ye o pastoreyo nomada, encara practicato en China y Mongolia.

EtnonimoEditar

Os cazacos siempre s'han autodenominato como Қазақтар (transliterable como qazaqtar), manimenos os rusos lis diciban kirguizes, y pa diferenciar-los d'os kirguizes verdaders, (a qui deciban kara kirguizes), tamién lis diciban a los cazacos kirguizes-kaisak.

En a epoca sovietica més abanzata quan a terminolochía yera més establita o etnonimo fue trasliterato en ruso kazakh y no kazak como podeba esperar-se'n, car asinas se feba millor distinción con os cosacos eslavos, con a mesma etimolochía.

LuengaEditar

En l'antiga URSS s'escribiba en alfabeto arabe dica 1929, en alfabeto latín dica 1938 y dimpués con alfabeto cirilico. En China s'escribe en alfabeto latín dende a decada de 1950. Tienen una literatura escrita dende o sieglo XIX. A fins d'a decada de 1980 o 40 % d'os chóvens no sabeban charrar en cazaco.

HistoriaEditar

Os cazacos fuoron islamizatos por a diaspora tartra de Siberia y Asia Central. En os sieglos XVIII y XIX as federacions cazacas cayoron baixo influencia rusa y lur territorio esdevinió part de l'Imperio Ruso. Dimpués d'a caita de l'Imperio Ruso bi habió un gobierno cazaco autonomo dica 1919. Os bolcheviques ocuporon cazaquistán y establioron a Republica Autonoma Socialista Sovietica de Kirguizistán, renombrata Republica Autonoma Socialista Sovietica Kazaca en 1925. En 1936 li dioron a categoría de Republica Socialista Sovietica. En o periodo sovietico y sociedat tradicional cazaca fue destruita. A prencipios d'a decada de 1930 morioron de fambre d'alto u baixo 1.500.000 cazacos por a colectivización y asentamiento forzato. En a decada de 1950 y prencipios d'a decada de 1960 plegó un fluxo masivo de rusos y tamién i habió una industrialización, a urbanización y a sedentarización forzosa. O paisache d'estepas cambeó por l'agricultura extensiva y as industrias. Cazaquistán declaró a suya independencia en 1991.

BibliografíaEditar

  • Amiram Gonen Diccionario de los pueblos del mundo. 1996 Anaya&Mario Muchnik

ReferenciasEditar

  1. (es) Nacidos en el extranjero, residentes en Aragón en 2021. Instituto Aragonés de Estadística