Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Suelo ye un material superficial resultant d'a meteorización d'as rocas y d'a descomposición d'os restos de sers vivos y on pueden enradigar as plantas y creixer a vechetación. A definición d'o concepto de suelo ye diferent dependendo d'a ciencia que se considere.

Una Rendzina en Castelltallat. A Rendzina ye un suelo azonal poco evolucionau común en o nord-este d'a Peninsula Iberica que se forma por acumulación de materia organica sobre un substracto de roca calsinera.

Definición

editar

En cheolochía se fa enfasi en os materials. D'esta manera Anguita Virella en 1993 definiba o suelo como "materials cuasi siempre sueltos, pero en bels casos con livels cementaus, que resultan de procesos de lixiviación u de puyada superficial d'augua y d'a incorporación de ateria organica resultant de l'actividat organica." En agronomía se fa enfasi en os aspectos relacionaus con o creiximiento d'as plantas. D'esta manera Terreros en l'anyo 1985 definiba o suelo como "una formación natural complexa y dinamica (encara que relativament estable), tova, soporte (refirme y nutrición) d'una determinada vechetación, producto d'una transformación superficial d'as rocas (alteración, reestructuración) por l'acción de determinaus achents." A FAO define o suelo como "Napa superficial d'a Tierra que ha ito formando-se lentament por a descomposición d'o material rocoso subchacent (roca madre) baixo l'acción de condicions atmosfericas (clima) y d'a vechetación u meyant depositos de materials carriaus por os ríos, os mars (suelos aluvials) u por o viento (loess u suelos de cenisas volcanicas)."

Components d'o suelo

editar

En os suelos bi ha una fase solida, una fase liquida y una fase gasiosa. A fase solida se distribuye en una part d'orichen mineral y una part de constituyents organicos. A fase liquida y a fase gaseosa ocupan os vueitos que deixan o components solidos y ocupa os poros.

A fase solida ye formada por:

A fase liquida ye como se troba l'augua liquida en o suelo. L'augua puet estar:

  • Augua circulant: se mueve por os poros y grietas d'o suelo, distinguindo-se:
  • Augua de gravitación: con movimientos de drenache dormando as capas freaticas y l'augua capital aproveitable por as plantas.
  • Augua retenida: no circula ni ye absorbida por as plantas. S'apega a las particlas d'o suelo fendo arredol d'ellas una capa fina.

A fase gasiosa puet representar o 25 %. L'aire d'o suelo ye equivalent a l'aire atmosferico pero con menos 02 y mes CO2.

Napas d'o suelo

editar
 
O perfil d'o suelo, anvista en a que se veyen as suyas napas.

Bi ha diferents tipos de suelos y diferents terminolochías pa describir as suyas napas. Por un regular se considera que os suelos presentan os horizonts A, B y C, este zaguero chusto por d'encima d'a roca madre R.

L'horizont A ye un livel d'enriquimiento de materia organica mezclada con materials d'orichen mineral.

L'horizont B ye un livel on s'acumulan materials lixiviaus de l'anterior livel enriquindo-se en sals minerals, archilas y productos d'a mineralización d'a materia organica.

L'horizont C ye formau por materials d'a roca madre que sufren meteorización fisica, y que pueden estar dencima d'ella si o suelo ye autoctono u luent si ye un suelo aloctono, (por eixemplo en os suelos aluvials u as dunas).

Manimenos no siempre veremos bien estos livels. En Espanya a mes gran part d'os suelos son dominaus por a erosión, son inmaturos y azonals y pueden presentar un horizont A chusto por dencima de l'horizont C u R.

Factors que influyen en o desarrollo d'os suelos

editar

Los factors que influye en o desarrollo d'os suelos son o clima, a roca madre, l'actividat d'os sers vivos, o releu y o tiempo.

O clima ye o factor mes important, porque a temperatura y as precipitacions condicionan a intensidat y velocidat d'a meteorización d'a roca madre.

A roca madre presenta una influencia mes gran en as primeras etapas d'evolución d'os suelos.

O sers vivos influyen como orichen d'a materia organica d'o suelo y en a descomposición d'esta materia organica pa formar humus. D'esta forma l'acción mes important ye representada por a vechetación y os microorganismos d'o suelo.

O releu influye a traviés d'a pendient, que favoreixe a erosión y fa dificil la formación d'o suelo, y a orientación en paco u solano, orientación que determina microclimas.

O tiempo influye d'una manera sumativa, a mes tiempo, mes desembolique d'o suelo.

Impactos en os suelos

editar

O suelo como substrato d'a vida recibe o impacto d'as actividaz humanas por l'uso que se'n fa como recurso u por a suya ocupación fisica. O principal impacto ye a erosión, atros impactos son a sobreexmplotación, a perduga d'a suya fertilidat, a compactación, a contaminación y a urbanización. A erosión d'o suelo gosa estar producida por l'augua de plevia, pero tamién puet producir-la l'acción eolica.

Bibliografía

editar

Vinclos externos

editar

Se veiga tamién

editar