Piedra d'arena
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A piedra d'arena ye una roca sedimentaria formada a partir de particlas d'arena cementadas, fendo part d'as rocas silicico-clasticas, y, por tener una mida de gran d'entre 0,063 mm y 2 mm, ye en o grupo d'o grupo d'as arenitas. A mayor part d'os clastos son de cuarz por estar d'entre os minerals abundants un d'os mes resistents. O cemento puet estar de cuarz, calcita, y menos a sobén de cheso u hematites.
As piedras d'arena gosan estar resistents en o paisache si las comparamos con as archillitas, y creyan resaltes bien visibles en a topografía d'a depresión d'Ebro y cuencas marguinals d'o Sistema Iberico. Abundan sobre tot en as marguins d'a depresión d'Ebro, ye dicir, en os semontanos iberico y pirenenco, y constituyen o cabalto de muitas muelas d'os semontanos. Os paleocanals d'o Baixo Aragón son a sobén de piedra d'arena, y tamién muitos tormos en os tormagals.
En materials permiáns y triasicos d'o Sistema Iberico as piedras d'arena royas (o "rodeno") presentan un modelau apalachián destacable chenerando un paisache caracteristico.
Denominacions
editarPor un regular o termin tradicional "piedra d'arena" corresponde a las cuarzarenitas adintro d'as clasificacions que de fa d'as arenitas, no podendo aplicar-se o termin "piedra d'arena" a las arenitas con grans de composición calcaria (calcarenitas). Si que se puet aplicar cuan os clastos son silicios y lo cemento calcario, correspondendo a las "arenita calcaria" d'as clasificacions en petrolochía exochena, y que son comuns en as marguins d'a depresión d'Ebro.
"Piedra d'arena" ye una denominación muito extendillada, pero tamién bi ha atras denominacions que fan referencia a lo suyo uso como "piedra esmoladera", u a caracteristicas "asprón", por estar aspra, que no pueden fer-se servir como denominacions en petrografía u petrolochía. A denominación "sablón" provién d'o latín SABULUM ("arena"), se troba en aragonés actual pero ye problematico de fer servir este termin como denominación petrografica porque en aragonés medieval quereba dicir simplament "arena", puet representar una fosilización dende "piedra de sablón".
A denominación "rodeno" ye exclusivament aplicable a las piedras d'arena royencas y a los paisaches que mandan como as pinars de rodeno d'a sierra d'Albarracín. O paisache rodeno se troba en o Sistema Iberico on afloran os materials de facies Buntsandstein u Weald, y ye l'orichen de muitos toponimos como "Rubiuelos", "Rubiales" y talment "Royuela". En a compleganza d'o río Martín dicen piedra roya a lo "rodeno" y royal a on que se troba.[1]
A piedra d'arena de color amariella se diz piedra salada en a compleganza d'o Martín.[1]
Referencias
editar- ↑ 1,0 1,1 (es) Luis Miguel Bajén García, Fernando Gabarrús Alquézar: Memoria de los hombres-libro. Guía de la Cultura Popular del Río Martín. Biella Nuei Sociedad Cooperativa, 2002. pp 61-62
