Cristianismo

O cristianismo ye una relichión monoteísta fundamentada en a vida y las amostranzas de Chesús de Nazaret. Ye a mayor relichión d'a Tierra, con 2.100.000.000 practicants, lo que representa cuasi un tercio d'a población humana. Comparte con o chudaísmo o Tánakh, clamau como Antigo Testamento por os cristianos. Por ista razón ye a vegadas clamada como una relichión abrahamanica, chunto a lo chudaísmo y a l'islam.

Brancas d'o cristianismo

As diferents brancas d'o cristianismo han amaneixiu dende lo mesmo orichen. A mes antiga son os ebionitas, que creyeban en a fegura de Chesús sin deixar de seguir a lei y ritual propios d'o chudaísmo, por o que no acceptoron a Sant Pavlo. Tamién i habió sectas que combinaban cristianismo y gnosis.

Belunas d'as ilesias orientals tienen o suyo orichen en as luitas por o poder entre bispes, uns conseguiban imponer os suyos criterios en os Concilios, y atros no los acceptaban independizando-se y convertindo-se en hereches pa lo cristianismo oficial. Pa pueblos sozmesos a los romanos a herechía ha estau un camín pa expresar o deseyo d'independencia u a independencia (nacionalismo relichioso); ye lo caso d'a Ilesia Copta u d'a Ilesia Siriana. O proceso d'expansión d'o cristianismo fueras de l'Imperio Romano permitió la expansión tanto de formas de cristianismo que obedeixeban a Roma u Costantinoble como de formas hereticas. As formas no ortodoxas u herechías permitiban a los recient convertius desligar-sen d'o poder imperial, fer ilesias nacionals u no ser perseguius en países enemigos de Roma: Ilesia Arriana, Ilesia Armenia, Ilesias Celtas, Ilesia Asiriana, etc...

A rivalidat entre la hierarquía de Roma y Costantinoble produció un proceso contino de deseparación que remató en o sieglo XI.

Catolicismo, a mayor d'as brancas cristianas, que accepta l'autoridat centralizada d'o Papa, en Roma.
Ortodoxia, con a Ilesia Ortodoxa Griega, a Ilesia Melkita y bella ilesia autocefala d'os Balcans, países eslaus y Cheorchia.

Dende ixas envueltas d'as Cruzadas y d'a decadencia de l'Imperio Bizantín Roma ha conseguiu que parte d'os fidels d'as ilesias orientals aigan acceptau l'autoridat de Roma, pero mantenendo o suyo rito propio, convertindo-se en lo que se conoixe como uniatas, en oposición a las ilesias orientals que no acceptan l'autoridat papal y que se conoixen como ortodoxas.

Toz os maronitas acceptoron a lo Papa de Roma, convertindo-se en uniatas.
Parte d'os armenios acceptoron l'autoridat papal, sobretot en tiempos d'o Reino d'Armenia la Chica, aliau d'os cruzaus.
Parte d'a Ilesia Asiriana, seguidora d'o Nestorianismo aceptó a lo Papa de Roma en lo sieglo XVI orichinando a Ilesia Caldea.
Parte d'a minguada Ilesia Siriana acceptó a lo Papa de Roma, orichinando la Ilesia Catolica Siriana.
Os cristianos de rito griego que acceptoron en diferents contextos historicos a lo Papa de Roma son conoixius como greco-catolicos. En Grecia siempre han estau pocos y fuoron perseguius. En cambio, una parte sustancial d'os cristianos de rito griego acceptoron a lo Papa de Roma en l'antiga Unión Polaco-Lituana, en Transilvania (Ilesia Uniata d'Alba Iulia), y en Orient Meyo.

As crisis baixomedievals y los cambios socioeconomicos de dimpués d'a Edat Meya facioron que en cualques países d'Europa que deseyaban desligar-sen de Roma prenesen versions d'o cristianismo diferent d'o catolicismo, mirando en a radiz biblica y orichinando una succesión d'ilesias diferents a lo largo d'os sieglos.

Protestantismo, formau por multiples Ilesias independients, que no reconoixe la supremacía papal.
Restauracionismo, formau por os Testimonios de Chehová, una escisión d'os Adventistas d'o seteno día y la Ilesia Mormona, entre d'atros.

Bibliografía

Isaac Asimov: Guía de la Biblia: Nuevo Testamento. Plaza & Janés Editores, S.A. ISBN 978-84-01-45083-9.
Isaac Asimov: Guía de la Biblia: Antiguo Testamento. Plaza & Janés Editores, S.A. ISBN 978-84-01-45082-2.

Se veiga tamién

Vinclos externos

Se veigan as imáchens de Commons sobre o cristianismo.
(es) Biblia en audio, (en mp3).

Datos: Q5043
Multimedia: Christianity / Q5043