Bretanya (rechión historica)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A rechión historica de Bretanya (Breizh en bretón, Bertaigne en galó, Bretagne en francés) ye una provincias historica de Francia que estió independient d'iste país durant muitas anyadas.
Bretanya Breizh - Bertaigne | |||||
Rechión historica de Francia | |||||
| |||||
Entidat • Estato |
Rechión historica Francia | ||||
Capital | Naoned | ||||
Idioma oficial • Luenga propia • Atros idiomas |
Francés Bretón y galó Petavín-santonchés | ||||
Superficie • Total |
34 022 km² | ||||
Población • Total (2016) • Densidat |
4 687 381 hab. 126,50 hab/km² | ||||
Chentilicio | Bretón/a[1] | ||||
Himno nacional | Bro gozh ma zadoù | ||||
Lema nacional | Potius mori quam fœdari¹ (latín) Kentoc'h mervel eget bezañ saotret¹ (breton) | ||||
Situación en Europa | |||||
1 ¹ Antis a muerte que a deshonor |
Ye una peninsula situata a l'ueste de l'actual Francia, (peninsula de Bretanya u peninsula armoricana), que dentra en l'Oceano Atlantico, con o Canal d'a Manga a o norte, a Mar Celta a l'ueste, y o Golfo de Bizcaya a o sud, con una superficie d'arredol de 4.300.000 habitants en arredol de 34.000 km², con una densidat de población de 126,50 hab/km².
Ye considerata como una d'as seis nacions celtas, y a suya luenga historica ye o bretón, una luenga celta que no ye descendient de l'idioma galo u atra luenga celtica continental, sino que plegó ta Bretanya en os zaguers intes de l'Imperio Romano dende a isla de Bretanya cuan os pueblos chermanicos invadioron l'antiga provincia romana,[2] y fa parte d'as luengas britonicas, como o cornuallés, o cumbrico y o picto.
Cuan plegoron a Bretanya os refuchiatos britans, bi establioron reinos independients, reunitos en o sieglo IX en un reino de Bretanya,[3] que se convertió por circunstancias historicas en un ducau de Bretanya[4] que reconoixeba febles dependencias feudals con o reino de Francia, dica convertir-se en 1532 en un estato independient con una unión personal con Francia. No estió dica 1790, dimpués d'a Revolución francesa y a creyación d'os departamentos como a base d'o sistema administrativo francés, que Bretanya se convertió en un conchunto formato por 5 departaments. Sindembargo, cuan en 1972 s'establioron as rechions de Francia, una parte de Bretanya fue separata d'o resto y fue integrata en a rechión francesa de Países d'a Loira, incluyindo a suya capital historica, Naoned u Naunnt (Nantes en francés), encara que bi habió una gran oposición en os territorios segregatos. O resto d'o país, con cuatro departamentos, ye l'actual rechión de Bretanya.
O suyo nombre en bretón, Breizh ([brɛjs] en bretón KLT, [brɛχ] en bretón gwened), s'escribe con «ZH» ta aproximar l'antiga grafía d'o norte y de l'ueste (Breiz) con a grafía d'o sud (Breih). «Breizh» a sobén s'abrevia como BZH.
Cultura de Bretanya
editarEn Bretanya bi ha una rica literatura oral con elementos mitolochicos celtas a vegatas coincidents con Galas y Bretanya. A sobén os dioses y heroes pagans y dica personaches historicos han estato cristianizatos como santos que no reconoixe a ilesia catolica. Tot esto constituye a mitolochía bretona.
Simbolos de Bretanya
editarSe veiga tamién
editarVinclos externos
editar- Se veigan as imáchens de Commons sobre Bretanya.
- Pachina web d'o Concello Cultural de Bretanya.
- Dossiers electronicos d'o Inventario cheneral: Patrimonio arquitectonico y moviliario de Bretanya.
- Historia de Bretanya.
- Historia y etimolochía d'as comunas de Bretanya.
- Douaroniezh Breizh / Cheografía de Bretanya.
- Historia d'as banderas de Bretanya.
- Pachina web oficial d'o Castiello d'os duques de Bretanya.
- Patrimonio dichital de Bretanya.
Referencias
editar- ↑ (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024.
- ↑ (fr) Léon Fleuriot: Les Origines de la Bretagne, capitol II «Les Bretons sur le continent dans l'armée romaine et les premiers Bretons en Armorique» pachinas 39 a 50, Payot, París, 1999, (ISBN 2-228-12711-6).
- ↑ (fr) Joël Cornette: Histoire de la Bretagne et des Bretons, Seuil, París, 2005, (ISBN 2-02-054890-09).
- ↑ (fr) Alain Déniel: Le Mouvement breton, 1919-1945, éditions La Découverte, París, 1976, (ISBN 2-7071-0826-X).