Cosacos zaporizhians
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Os cosacos zaporizhians u zaporozhians habitaban a lo prencipio as islas d'a gran curva d'o río Dniéper y a comarca, tierras de dengún entre Polonia-Lituania, o Khanato de Crimea y Rusia. A diferencia d'os atros grupos cosacos charraban ucrainés y no ruso y teneban conoixencias de navegación o que lis permitió de dedicar-sen a la piratería.
Os ritos d'iniciación d'os zaporizhians yeran mes severs que os d'atros cosacos, y incluiban nadar por o río con tota a suya fuerza. Teneban unas embarcacions ditas gaviotas con una flotabilidat adicional en alta mar con faixos de chuncos.
Orichen editar
En a zona d'o Dniéper, en as mugas orientals d'o estato polaco-lituano os fuyitivos eslaus s'achuntoron y mezcloron con os tartaros y s'organizó un grupo cosaco caracteristico organizato militarment. A denominación de zaporozhián provién d'on teneban o principal campamento fortificato, o Sich de Zaporozhia, provenindo o toponimo Zaporozhia d'as palabras eslavas orientals za ("dezaga") y Пороги (Prohi, "os rapedos d'o río").
A man d'as mugas os estatos polaco-lituano y ruso feban servir a los cosacos como fuerza militar tampón, guarnindo-los de armas y vivers. O centro d'a zona cosaca yera un puesto de refuchio pa rebels, chent fuera d'a lei, campesins que fuyen d'a servitut dende Polonia y Rusia y atros fuyitivos. A meyatos d'o sieglo XVI os zaporozhians prenen una organización especial: un consello d'agüelos (Starchina), un cabo esleito (atamán) y tienen a capital en una fortaleza edificata en una isla d'o Dniéper, a Sietch.
Apocheu editar
Tenioron conflictos con os turcos otomans y con os tartaros de Crimea. En 1637 esclató una revuelta campesina y cosaca en Ucraina que os polacos esclaforon. En chinero de 1646 Bogdan Khmelnitski se fa esleyir Atamán y con l'aduya d'os tartaros ataca a los polacos y asitia Lviv. Os cosacos son parcialment vencitos y Khmelnitski demanda a protección de l'Imperio Ruso, no podendo mantener-se o suyo estato sin tener garra aliato. En 1654 con l'Alcuerdo de Perejasv os zaporozhians aceptoron a sobiranía d'o zar, que reconoixeba as institucions d'o pueblo cosaco.
Decadencia editar
Os cosacos zaporozhians colaboron con l'exercito sueco de Carlos XII persuaditos por l'atamán Mazeppa. Dimpués d'a derrota sueca en a Batalla de Poltava (1709) o gubierno ruso de Per o Gran reprimió con dureza a los cosacos zaporozhians y en morioron muitos.
Dimpués que l'Imperio Ruso ocupase a costa d'a Mar Negra y Crimea os cosacos perdioron a suya posición marguinal que lis permeteba d'estar independients. En 1773 os cosacos d'o sector central d'Ucraína ya son baixo control ruso pa cutio. En 1774, baixo Catarina a Gran, a mayor part d'os cosacos zaporozhians fuoron exterminatos.
En 1787 os restos d'os cosacos d'o Dniéper fuoron organizatos como l'exercito d'a Mar Negra, cosacos Chernomorskie (1788), y dimpués trasladatos en 1792-1799 a lo Kubán.
Bibliografía editar
- John Ure Los Cosacos. Ariel pueblos.