Apargata

(Reendrezau dende Espartenya)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

L'apargata (de l'arabe < alpargat) u espartenya (en catalán espardenya) ye una pieza de calcero que tien a suela feita u bién de fibra d'esparto (orichen d'o suyo nombre) u de canyimo. En Aragón, Catalunya, o País Valencià, asinas como as comarcas murcianas mugants con iste zaguero, como a val de Ricot y a Huerta de Murcia, fan parti d'o vestiu tradicional. Se fa servir en os palotiaus, sardanas y ixotas como complemento folclorico.

Hombre en Fraga con as tradicionals apargatas minyoneras aragonesas.

A tradicional apargata aragonesa ye un calcero con suela de canyimo, esparto u mesmo de yute u goma, con una empenya y una talonera de canyimo, una careta cuasi siempre tamién de canyimo u lona y unas trenzaderas de cotón negras u azulas ta achustar-la en a caniella.[1] Bi heba de diferents tipos entre as que se troban as zarradas (blancas u negras), as d'a mata, as de carretero u pasadas a lo arriero, as ubiertas u a o estilo d'o país, as de felarices y as apargatas a lo minyón u pasadas a lo minyón, conoixidas encara como minyoneras. Atras variants son as blanes, as bordadas, as furconeras, as de siet cintas, as pelotari u las baturras. As mas tradicionals y estendilladas en Aragón yeran as minyoneras en as que d'a empenya, chicota, saliba una veta muit ampla u cuatre u cinco mas estreitas cubrindo a calanyeta y abiertas en anglo agudo, plegando dica a talonera a on s'uniban ta sochetar-la.

L'apargata ha estau o calcero tradicional d'os labradors, mas que mas en zonas poco humedas y tamién d'as clases populars urbanas. Por a suya lichereza fue emplegada por as tropas licheras d'a Corona d'Aragón. En 1694 fue impuesta por decreto reyal a la infanteria hispanica. En bels puestos a palabra "espartenya" se fa servir ta referir-se a cualsiquier calcero en cheneral.[2]

Existe un documento de 1322 a on se describen as espartenyas con iste mesmo nombre, cosa que da fe d'a suya antigüedat.[3]

Referencias editar

  1. (es) Un calzado aragonés de fibra, vegetal: La alpargata y su lenguaje simbólico. María Elisa Sánchez Sanz
  2. (es) Diccionario de Arte I. Barcelona, Spes Editorial SL (RBA), 2003, ISBN 84-8332-390-7. p.18
  3. (ca) Espardenyes, sabates i vambes (1). Francesc Roca, L'econòmic.cat, 10 de marzo de 2012