Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A comedia ye un d'os cheneros clasicos d'o teatro, dende on s'ha extendillato a atros artes com o cine. Se caracteriza por mantener un tono optimista, con una fin feliz y a sobén por tener elementos d'humor u d'ironía. A vegatas se construye una comedia com a parodia d'una atra obra.

Thalia, a musa d'a comedia, agafando una mascara comica - detalle d'o “Sarcofagos d'as Musas”, as nueu Musas y los suyos atributos; marbre, primerías d'o sieglo II aC, Via Ostiense - Museu d'o Louvre.

A sobén os personaches d'a comedia se veyen enfrentatos a las dificultatz d'a vida cotidiana, movitos por os suyos propios defectos enta desenlaces felices on se fa escarnio d'a febleza humana. A comedia s'orichina en o l'antiga Grecia, pero se desembolicó en a Edat Meya (poco) y sobre tot en a Edat Moderna, dica arribar en os nuestros días. Como en atros cheneros dramaticos, a la comedia l'acción dramatica la determina o personache protagonista; por este motivo no ye estranio de trobar personaches con tono trachico en dramas comicos, siempre que estos sigan, por decir-lo de bella traza, personaches secundarios.

A comedia ye, chunto con a trachedia, una d'as formas clasicas d'o drama griego, y un d'os tres cheneros dramaticos ditos realistas.

Caracters d'a comedia

editar

A comedia tien una estructura sencilla en a més gran part d'os casos. O conflicto ye chenerato por un regular por a poca virtut d'o protagonista (talment por algun equivoco u problema a lo que ye arrocegato por l'antagonista).

Como caracteristicas, o personache protagonista gosa estar común y corrient y representar un arquetipo, ye dicir, mentiroso, charraie, enamorato, ecetra; ye tamién inocent y inconscient y, a diferencia d'a trachedia, on o personache protagonista tien un profundo sentito etico, en a comedia o protagonista considera a suya moral com una qualitat important; o que lo fa estar muito vital, encara que esto ye més bien un obstaclo pa o personache.

Por ixo, o suyo conflicto dramatico gosa estar, en a més gran part d'as vegatas, con a societat, amés de con ell mesmo, por ixo luita por a superación d'os obstaclos que li impiden de realizar-se con ell mesmo u con esta mesma societat. O desenlace ye feliz por beluna d'as fuerzas que s'oposa a lo protagonista u por totas ellas, de fueras de por qui encarna o defecto, que ha de ser castigato.

A chenero d'a comedia en aragonés

editar
 
Qui bien fa nunca lo pierde, una d'as pocas comedias escritas en aragonés.

En aragonés a parola "comedia" ye un cultismo derivato d'o latín COMOEDIA, que ye un helenismo derivato d'o griego Komoida, por o que fa part d'os helenismos de l'aragonés; una d'as primeras presencias documentals en aragonés ye da traducción d'o libro "Vidas Semblants"

...por esta ocasion se mouio de faz(er) comedia es a sab(e)r uiersos por reprensio(n) de themistocli como d(e) hombre auaro calupniado lo q(ue) por donos tornaua enla pat(r)ia los exiliados...[1]

Con atro significato y contexto, a locución verbal fer comedia se fa servir amplament en aragonés. A una persona que fa redir intencionadament con o que dice u fa se diz que ye un comediant.[2][3]

En aragonés bi ha pocas comedias escritas. Una d'as pocas ye de principios d'o sieglo XX y escrita en cheso: "Qui bien fa nunca lo pierde".

Se veiga tamién

editar

Referencias

editar
  1. Vidas Semblants
  2. Francho Nagore et al. Endize de bocables de l'aragonés. Instituto de Estudios Altoaragoneses, Uesca 1999.
  3. Fernando Blas Gabarda, Fernando Romanos Hernando Diccionario aragonés. chistabín-castellano pp 126. Ainas. Gara d'edizions, 2008