Ixchel
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
En a mitolochía maya Ixchel (pronunciau [iʃ'tʃel]) yera diosa de l'amor, d'a chestación, de l'augua, d'os treballos textils, d'a luna y a medicina. Ye esposa d'o dios Itzamna y en os codices s'identifica con a diosa O. En cualques ocasions se le representaba acompanyada d'un conello. Una d'as suyas advocacions yera considerada malefica, vuedando os botos d'a colera sobre o mundo. En textos hieroglificos o suyo nombre ye Chak Chel (arcoíris gran), en o Chilam Balam o suyo nombre ye Ix Chel -muller arcoíris-.
Mitolochía maya
editar
Se le representaba a Ixchel como una anciana vuedando un cantaro pleno d'augua sobre a tierra u tamién como a una anciana teixindo en un telar de cintura. En a suya cabeza, una serpient, y en a saya uesos formando cruces. Se le conmemoraba en o mes zip baixo a suya advocación de diosa d'a medicina. Teneba cuatro manifestacions, en cuatro colors diferents (roya, blanca, negra y amariella) asociadas con os cuatro rumbos d'o universo. O suyo glifo yera o correspondient a o día caban.
Un d'os templos mas importants se localiza en a isla Cuzamil (Cozumel) d'a provincia de Ecab. D'o puerto de Pole (hue Xcaret) partiban as canoas de pelegrins ent'o templo en Cuzamil pa solicitar l'oraclo d'esta diosa; en esta pelegrinación acudiban tamién as mullers chóvens pa demandar en os suyos embarazos procrear os fillos que os suyos esposos quereban.
D'Ixchel se diz que preneba baixo a suya protección a os pelegrins que visitasen a suya isla sagrada, Cozumel. Isla Mullers tamién yera dedicada a o suyo culto.
Cada anyo se celebra a la princesa Ixchel a lo gran, con un paso dica o suyo templo, como feban los Mayas. L'evento se leva a cabo dende o parque Xcaret, en Placha d'o Carmen. Dito paso se realiza en canoas pa venerar a la Diosa d'a fertilidat.
Ixchel, a luna y a tierra
editarIxchel estió venerada como a diosa d'a luna, por o caracter femenín d'esta. Representó a fertilidat estreitament ligada con a tierra, ya que son os ciclos d'a luna os que richen os tiempos de siembra y cullida. Tamién se le asocia con a pluya y con o dios Chaac por este mesmo concepto.
Notas y referencias
editar- Nota 1: Itzamná dios, seguntes Eric S. Thompson, en o suyo libro Historia y Relichión d'os Mayas, ye vinculau con o rostro d'o sol y con a pluya, por tanto con l'agricultura. Tradicionalment a Itzamná se le considera fillo de Hunab Ku, dios solo, y entre as atribucions que se le dan ye o d'estar deidat d'a medicina y de l'agricultura, amás d'estar "O sinyor d'os ciels, d'a nueit y d'o día"
