Antoine van Leeuwenhoek
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Antoine van Leeuwenhoek | |
|---|---|
 Antón Van Leeuwenhoek, comerciant y cientifico neerlandés que va fer as primeras observacions de microorganismos. | |
| Información personal | |
| Calendata de naixencia | 24 d'octubre de 1632 |
| Puesto de naixencia |  Delft (Provincias Unitas)
|
| Calendata de muerte | 26 d'agosto de 1723 |
| Puesto de muerte | Delft (Provincias Unitas)
|
| Ocupación | Cientifico |
Anton (u Antoine) van Leeuwenhoek (Delft, Países Baixos, 24 d'octubre de 1632 - †26 d'agosto de 1723), o suyo nombre completo estió Thonius Philips van Leeuwenhoek, estió un comerciant y cientifico neerlandés, conoixito por as milloras que introdució en a fabricación de microscopios y os suyos descubrimientos pioners arredol d'os protozoos, os globulos royos en a sangre, a presencia de espermatozoides en o semen, o sistema de capilars y os cerclos vitals de bels insectos.
Biografía
editarLeeuwenhoek no teneba guaire formación cientifica, y dimpués que su pai morise d'una malotía cuan teneba bels seis anyos, a suya mai casó de nuevas ta enviduar pocas anyadas dimpués.
O choven Leeuwenhoek partió ta Amsterdam ta recibir formación como comerciant de panyos con un comerciant escocés. Manimenos, a suya curiosidat natural li levó a contactar con a literatura cientifica, estando lector cutiano de temas d'Astronomía, Ciencias naturals, Matematicas y Quimica. Hue se considera que bellas milloras que l'holandés introdució en os lents de microscopios estioron pensatas ta diferenciar as trazas d'os textiles antes que no ta treballar con elementos biolochicos, encara que d'a unión d'ista actividat profesional y o suyo interés por a ciencia en surtión bellas aportacions memorables t'a biolochía. Una vegada que casó, se tornó ta Delft con a suya muller, an que i obrió una botiga de panyos.
En istas anyadas de comerciant y aduyant d'alguacil en Delft, van Leeuwenhoek fabricó os suyos primers lents dimpués d'aprender a tecnica d'o soflau y pulimiento d'o vidre por a suya cuenta. Gracias a istos microscopios artesanals veyió as primeras fibras musculars y confirmó as teorías de l'italiano Marcello Malpighi arredol d'a circulación d'a sangre por os capilars. Dica 1674 prosiguió con o desembolique d'a suya tecnica de perfeccionamiento de lents, momento en que ye datata a suya primer descripción detallata d'os globulos royos. En ista mesma anyada fizo as observacions en augua de plevia d'una balseta y en a suya propia saliva, a partir d'as que fizo a conoixita descripción d'os animalez chicorrons que hue se denominan protozoos.
En l'anyada de 1679 van Leeuwenhoek fació a primera descripción d'as bacterias (bacilos), prenendo trocez d'o suyo propio sarro dental, y tamién d'os espermatozoos humanos.
Gracias a estar o primer en tener lents de tanta cualidat, podió fer una serie de descubrimientos que denguno yera en condicions de fer en ixas envueltas. Pero Antón van Leeuwenhoek no ye solo recordau por istos descubrimientos, sino tamién por muitas d'as conclusions t'as que plegó. D'istas observacions en charró a o suyo amigo Reinier de Graaf, un medico de Delft con contactos en a Royal Society de Londres. Van Leeuwenhoek obtenió o reconoiximiento oficial d'a sociedat britanica en 1680.
Toz os documentos que fizo en a suya vida estioron escritos en luenga neerlandesa, cosa bien rara en un tiempo en que toda a literatura cientifica s'imprentaba en latín.
A historia diz que, a l'hora de faltar, en o suyo leito de muerte, van Leeuwenhoek dictó una carta ta la Royal Society. O secreto ta fer os lents que feba servir en as suyas observacions marchó con él o 26 d'agosto de 1723, cuan l'holandés yera per as 91 anyadas d'edat. Increyiblement, beluns d'os lentes simples que va fer en vida alcanzoron os 480 augmentos, fita que no estió igualata dica o sieglo XIX, cuan s'inventó o microscopio compuesto.
Vinclos externos
editar
Se veigan as imáchens de Commons sobre Anton van Leeuwenhoek.
Datos: Q43522- Multimedia: Antoni van Leeuwenhoek / Q43522
