Esquisto

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O esquisto (pronunciato /esˈkisto/) ye una roca metamorfica, a mes abundant d'o metamorfismo rechional. Bi ha un predominio d'os minerals plans como os filosilicatos, y en especial as mica. A diferencia d'a loseta a mida d'os cristals de mica ye apreciable a simple vista u a escala macroscopica, y s'aprecian grans escuros y claros de minerals individuals. Os esquistos presentan una estructura caracteristica dita esquistosidat.

Muestra de esquisto.

Os esquistos se forman a partir d'o metamorfismo d'as lutitas, habendo pasato enantes por una etapa de formación de losetas, representando unas condicions de metamorfismo d'intensidat mes gran que a filita pero mes chicota que os gneises.

Os esquistos dan nombre a dos facies metamorficas: os "esquistos verdes" y os "esquistos azuls".

Etimolochía

O termin esquisto provién d'o griego σχίζειν, a traviés d'o latín clasico SCHISTOS. Esta roca ya la nombran autors clasicos como Dioscorides (LAPIS SCHISTOS en a versión latina d'a suya obra), y Plinio lo Viello. En o latín d'os cientificos de fa pocos sieglos s'escribiba SCHISTUS. Atras voces como cisma, escindir, escisión provienen d'a mesma radiz griega pasata a traviés d'o latín.

Dica meyatos d'o sieglo XVIII os termins slate, shale y schist no se diferenciaban clarament entre os cientificos anglosaxons (que contribuyoron muito a la naixetura d'a cheolochía), y en o mundo d'a menería d'o carbón o esquisto se referiba en realidat a las losetas dica bien entrato o sieglo XX. En alemán encara se fa servir a palabra shiefer tanto pa losetas como pa esquistos, d'astí que bi haiga un problema terminolochico a l'hora de fer traduccions dende obras anglesas viellas u obras alemanas actuals.

Caracteristicas

A farcha ye pareixita a la d'a loseta, pero se'n diferencia facilment en que ye formata por finas lamas apilatas de minerals bien visibles, totas paralelas. A diferencia d'as lamas d'a loseta, que son finetas y tienen una superficie lisa y on macroscopicament no se veyen cristals minerals, as lamas d'o esquisto son gruesas y no tienen una superficie tan fina y lisa como a loseta.

Atra caracteristica que permite diferenciar a los esquistos d'as losetas ye que si as losetas tienen una color uniforme, en os esquistos a sobén alternan lamas de minerals claros con lamas de minerals mes escuros, dando un bandeyato tipico (esquistosidat).

Variedaz

Os esquistos on bi ha bandas ricas en mica se dicen esquistos micacios u micascistos.

Bibliografía

• Bermudo Meléndez Geología. Paraninfo 1998.