Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A lepra,[1] tamién conoixida como malautía de Hansen, ye una infección a luengo plazo per a bacteria Mycobacterium leprae u Mycobacterium lepromatosis.[2] A infección puede provocar mals en os niervols, as vías respiratorias, a piel y los uellos. Iste mal a los niervols puede resultar en una manca de capacidat pa sentir dolor, lo que puede conducir a la perda de partis d'as extremidaz d'una persona a resultas d'as lesions repetidas u infeccions a traviés de feridas inadvertidas. Una persona infectada tamién puede experimentar debilidat muscular y problemas de visión. Os simptomas d'a lepra pueden prencipiar adintro d'un anyo, pero, pa cualques personas, os simptomas pueden tardar 20 anyos u mas en amaneixer.

Lepra.

A lepra s'aplega entre as personas, encara que cal un amplo contacto.[3] A lepra tien una patochenicidat baixa y lo 95 % d'as personas que contrayen M. leprae no desembolican a malotía.[4] Se creye que a propagación ocurre a traviés d'a tos u lo contacto con o liquido d'o naso d'una persona infectada con lepra. Os factors cheneticos y a función immunitaria desempenyan un paper en a facilidat con que una persona contraye la malotía. A lepra no se transmite mientres l'emprenyatura a lo feto ni a traviés d'o contacto sexual. A lepra ye mas comuna entre las personas que viven en a pobreza. I hai dos tipos prencipals d'a malotía: paucibacilar y multibacilar, que difieren en a cantidat de bacterias presents. Una persona con malotía paucibacilar tien cinco u menos rodanchas cutanias entumecidas y poquet pigmentadas, mientres que una persona con malotía multibacilar tien mas de cinco rodanchas cutanias. O diagnostico se confirma en trobar bacilos acidorresistents en una biopsia d'a piel.

A lepra ye curable con una terapia multimedicamentosa. O tractamiento d'a lepra paucibacilar ye con as medecinas dapsona, rifampicina y clofazimina mientres seis meses. O tractamiento pa a lepra multibacilar fa servir as mesmas medecinas mientres 12 meses. Tamién se pueden fer servir atros antibioticos.[3] A Organización Mundial d'a Salut proporciona istos tractamientos de baldes.

A lepra no ye altament apegallosa. As personas con lepra pueden vivir con as suyas familias y andar a la escuela y a lo treballo. En o decenio de 1980, i habió 5,2 millons de casos en tot o mundo, pero se reducioron a menos de 0,2 millons en 2020.[5] A mayoría d'os casos nuevos ocurren en 14 países, y la India representa mas d'a metat. En as 20 anyadas dende 1994 dica 2014, 16 millons de personas en tot o mundo se curoron d'a lepra. En Estaus Unius se notifican arredol de 200 casos per anyada. Encara se desepara a las personas afectadas per a lepra colocando-las en colonias de leprosos en cualques arias d'India, China, Africa[6] y Tailandia.

A lepra ha afectau a la humanidat mientres milars d'anyadas. A malotía prene lo suyo nombre d'a parola griega λέπρᾱ, mientres que o termin malotía de Hansen leva lo nombre d'o medico noruego Gerhard Armauer Hansen. Historicament, a lepra s'ha asociau con l'estigma social, que contina estando una barracala pa l'autoinforme y lo tractamiento temprano. Beluns consideran ofensiva la parola leproso, preferindo la frase persona afectada de lepra. A lepra ye clasificada como una malotía tropical desatendida. O Día Mundial d'a Lepra s'encomenzó en 1954 pa concienciar a las personas afectadas per a lepra.[7]

Referencias editar

  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  2. (en) Sotiriou MC, Stryjewska BM, Hill C (September 2016). "Two Cases of Leprosy in Siblings Caused by Mycobacterium lepromatosis and Review of the Literature". The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene. 95 (3): 522–527.
  3. 3,0 3,1 (en) Suzuki K, Akama T, Kawashima A, Yoshihara A, Yotsu RR, Ishii N (February 2012). "Current status of leprosy: epidemiology, basic science and clinical perspectives". The Journal of Dermatology. 39 (2): 121–129.
  4. (en) Guidelines for the diagnosis, treatment and prevention of leprosy. World Health Organization. Regional Office for South-East Asia. 2018. p. xiii. hdl:10665/274127. ISBN 978-92-9022-638-3.
  5. (en) Rodrigues LC, Lockwood DN (June 2011). "Leprosy now: epidemiology, progress, challenges, and research gaps". The Lancet. Infectious Diseases. 11 (6): 464–470.
  6. (en) Byrne JP (2008). Encyclopedia of pestilence, pandemics, and plagues. Westport, Conn.[u.a.]: Greenwood Press. p. 351. ISBN 978-0-313-34102-1.
  7. (en) McMenamin D (2011). Leprosy and stigma in the South Pacific: a region-by-region history with first person accounts. Jefferson, N.C.: McFarland. p. 17. ISBN 978-0-7864-6323-7.