Manchuela

(Reendrezau dende La Manchuela)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A Manchuela ye una comarca natural situata entre a Mancha propiament dita y a Serranía de Cuenca. Ye dividita entre as provincias de Cuenca (Manchuela Cuencana) a Albacet (Manchuela Albacetenya).

Paisache d'a Manchuela albacetenya: foces d'o río Xúcar.

Administrativament ye dividita entre os partius chudicials de San Clemente y Motilla del Palancar, en Cuenca; y de Casas-Ibáñez, La Roda, Albacet y Almansa, en Albacet.

Cheografía

editar

A Manchuela ye una zona de transición entre a planata manchega y a montanya.

Muga a lo norte con a Serranía de Cuenca, a lo sud con a sierra de Alatoz (que la desepara de l'Altiplán d'Almansa), a l'este con o río Cabriuel (que la desepara d'a Plana d'Utiel y a Val de Cofrentes), y a l'ueste con o río Xúcar, pero tamién comprene bels municipios d'a ribera d'a marguin dreita d'o Xucar, que en a Manchuela s'adreza fa un arco de 90 graus y s'adreza enta l'este. A la dreita d'o Xúcar se fan difusas as mugas con a Mancha Alta. Un tercer río, o Valdemembra, afluent d'o Xúcar por a marguin ezquierda, la trescurza.

Bel releu que bi ha en a zona d'a Foz de Xúcar formó en o terciario a divisoria d'auguas entre a versant atlantica y a versant mediterrania, (enantes as auguas d'o tramo norte-sud de l'actual Xúcar desauguaban enta l'Atlantico), pero o mayor poder erosivo d'os ríos, torrents y ramblas con dirección ueste-este d'a versant mediterrania en o pasato la erosión remontant produció un fenomeno de captura fluvial.

En a parte cuencana bi ha dos grans entibos, l'entibo d'Alacón en o Xúcar y l'entibo de Contreras en o Cabriuel.

Cheomorfolochía

editar

Ye una plataforma en a Cuenca d'o Xucar on s'ha entallato o Xucar y os afluent suyos formando-ie as caracteristicas foces como as Foces d'o Cabriuel.

Comunicacions

editar

As prencipals carreteras que la recorren son l'Autovía de l'Este A-3, a N-320, a N-310 y a N-322.

Historia

editar

A zona fue conquiesta por a Corona de Castiella. O 16 de chunio de 1224 o rei Ferrando III de Castiella donó a la Orden d'Alcalá de la Selva (Teruel) o castro d'Alcalá del Júcar, las cuevas de Garaden, y una serie de propiedaz en Alcocer, Atalaya de Ferruz, Alarcón y Iniesta y as ilesias que i heba con as decimas y primicias chunto con a obligación de respetar os dreitos d'a ilesia cuencana.

Localidaz con mayor población

editar
Municipios mes poblatos d'a Manchuela
Nombre Población
1. Quintanar del Rey 7.563
2. Motilla del Palancar 5.653
3. Madrigueras 4.733
4. Casas-Ibáñez 4.530
5. Iniesta 4.366
6. Villamalea 3.909
7. Casasimarro 3.120
8. Villanueva de la Jara 2.100
9. Minglanilla 2.532
10. Fuentealbilla 1.951

Economía

editar

En tota a comarca bi ha una economía basata en o sector primario, con cautivos de cerial, olivera y vinya sobretot y ganadería ovina.

Huei a Manchuela ye a zona con mayor producción de fongos de tota Espanya, se bi ha producción de Pleurotus, Champiñón y Shii-take.

Bi ha dos denominacions d'orichen de vin, a Manchuela (que abarca a mayor parte d'o territorio d'a Manchuela) y Ribera d'o Xúcar (que abarca, dentro d'a Manchuela, a los municipios de Casas de Benítez, Casas de Guijarro, Pozoamargo, El Picazo y Sisant).

Luengas y parlas

editar

O castellano d'a Manchuela conserva catalanismos y aragonesismos[1] por estar cerca de Valencia y as Comarcas churras. Como en Aragón se conserva o diminutivo -ico, que ye un arcaísmo castellano.

Referencias

editar
  1. (es) María Josefa García Payer; Un ejemplo de Castellano como complejo dialectal: el habla de Alborea Alaxarch. Revista de Estudios de La Manchuela, nº 2.

Vinclos externos

editar