Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Jazz
Orichens musicals: Blues, Musica africana, musica clasica
Orichens culturals: Meyatos d'o sieglo XIX en Estaus Unius
Instrumentos comuns: Trombón - Trompeta - Batería - Guitarra - Contrabaixo - Piano - Clarinete - Saxofón - Vibrafón - Organo Hammond - Baixo - Flauta - Corneta - Tuba - Voz
Popularidat: Muit alta en Estaus Unius a prencipios d'o sieglo XX y important en cerclos intelectuals dende 1950 entabant en tot o mundo.
Fusions
Jazz Rock - Bossa Nova - Crossover Jazz - Fusión - Soul Jazz - Fusión mundial - Latin Jazz - Afro-Cuban Jazz - Ska-Jazz
Enlaces
Categoría:Jazz

O jazz ye un chenero musical, orichinario de Nueva Orleans (Loisiana, Estaus Unius d'America), a on se mezcla una ritmica propia d'os negros nordamericans (blues, prencipalment, pero tamién as work songs, o ragtime, as cancions d'os "Minstrels") con una instrumentación e una timbrica chenuinas d'os grupos de carrera (trompeta, corneta, clarinet, trombón, tuba, baixo, bombo y platiellos).

Cuan istos conchuntos s'estabilizoron, substituyoron a tuba por o contrabaixo, o bombo e os platiellos por a batería y se i adhibió lo piano. Ista yera la formación d'a Original Dixieland Jazz Band, un grupo blanco que emplegó a palabra jazz por primera vegata, en 1917. Tanto por repertorio como por instrumentación, armonia y mas que mas por a improvisación (base caracteristica d'o jazz) s'ha evolucionato dica plegar, en os anyos 80 y 90 d'o sieglo XX, a una fusión d'estilos muit diversos. Asinas, chunto con cancions populars u d'operetas y musicals de Broadway, o jazz encorporó, a partir de 1920, composicions pensatas especificament ta estar entrepitatas por istos conchuntos.

Un grupo de Jazz, actuando en un local

Con o estilo dito "Chicago" - u hot jazz - s'enriqueixioron as improvisacions y s'encorpororon nuevos instrumentos como lo saxofón (tenor y alto, prencipalment), a guitarra y o vriolín. Atros instrumentos que s'han ito incorporando, estioron o vibrafón, os saxofons baritons y soprano, a flauta, l'organo y diferents tipos de percusión (conga u tumbadora, bongos). Asi mesmo, os cantaires, tan importants ya dende os inicios d'o blues, adoptoron o lenguache nuevo y dende os anyos 30 s'incorpororon a lo jazz.

Unatra caracteristica propia d'iste chenero son as jam sessions, trobatas de musicos a la fin d'os conciertos, en que toz os instrumentistas improvisan a partir d'una melodía. Entre fins d'os anyos 1920 y fins de 1945 trunfa o estilo dito swing, entrepritato por grans orquestas (big bands) de doce u catorce instrumentistas.

Dimpués d'a II Guerra Mundial prencipia o esclatito d'o be bop que revolucionó as formas d'improvisar, amanando-las cuasi a lo vanguardismo, y tamién o tipo de sonoridat. O bop ye a base d'o que se coneixe, a ormino, como modern jazz, en oposición a lo mainstream, mas clasico, que ha continato entrepritando-se sin d'interrupción. Entre os derivatos d'o bop trobamos o cool, tamién o estilo west coast, o hard bop, o third stream y, finalment, o free jazz, en que no se sigue dengún patrón melodico ni armonico, y nomás importa a timbrica, a experimentación con os instrumentos y a discontinuidat ritmica.