Diferencia entre revisiones de «Aragonés de Sobrepuerto»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
Sustituyindo..., replaced: baxa → baixa
que bien quedan as versions en nueva grafía y con vinclos en azul
Linia 1:
 
{{Grafía_87}}
{{Variedatz aragonesas
|Nombre=SobrepuertanoAragonés de Sobrepuerto
|Imachen=
|local=
Linia 12:
}}
 
L''''aragonés de Sobrepuerto''' u '''sobrepuertano''' ye a bariedat[[parla de(lingüistica)|parla]] local l'[[Idioma aragonés|aragonésaragonesa]] que se charra en o [[Sobrepuerto]], [[parzana]] de l'actual [[Sarrablo]] que güega con o [[Sobrarbe]]. Ye muito parexitopareixito a l'[[aragonés d'a Tierra de Biescas]], pero tiene belsbells rasgos comuns con o polo oriental de l'aragonés, ([[aragonés oriental]] y [[aragonés centro-oriental]]). Se conoxeconoixe graziasgracias a os triballos lexicografitos y literarios de [[Jose Mª Satué]].
 
== Fonetica ==
Eixemplos de xordas intervocálicas conserbatasconservatas:
*''[[capeza]]'', ''[[crapazín]]'', ''amullatar'', ''[[fusata]]'', ''[[caxico]]'', ''[[sarrato]]''
 
Casos de perduga de –o final:
*''[[plan]]'', ''[[tabán]]'', ''[[fraxín]]''
 
En a [[toponimia]] bi ha casos d'evolución d'a -LL- cheminata latina enta sonitos cacuminals analogos a la ''[[che vaqueira]]'' de l'[[asturián occidental]]: -ch- en [[Ainielle]], [[Basarán]] y [[Otal]], -t- en [[Escartín]]:
*''Batiecho'', ''Cundiacha''
*''Batella'', ''Batellón'', ''[[Castelillo (desambigazióndesambigación)|Castetillo]]'', ''Ostatiás''
 
Casos d'evolución de –ND- enta –ñ–ny-
*''Baraña[[Baranda|Baranya]]'', ''foñada[[fonyada]]'', ''[[cañablacanyabla]]''
 
Esto ye un feito curioso que mos aduya a interpretar a evolución fonetica de l'aragonés pirenaico preliterario:
*A ñny en aragonés y lenguas d’arredold'arredol ye una evolución d'a –NN- cheminata latina y de –NY-. (PENNA > peñapenya, Hispania > Espanya).
*EsistenExisten referencias meyevals de toponimos con –NN- cheminata, (''Lanna'', ''Panno''), que probienenprovienen d'o grupo –ND- y que güeihuei se troban con –n- simpla, ([[Lana]], [[Pano]]).
*''BarañaBaranya'', ''foñadafonyada'', etz…tienenetz… tienen –n- en atrás bariedaz[[parla (lingüistica)|parla]]s d’aragonésaragonesas, (y mesmo –nn- en belsetán).
*A deduzióndeducción lochica ye que en o Sobrepuerto a evolución d'a –ND- latina enta –nn- se dio quan encara no ebaheba rematato de tot a evolución d'a –NN- latina enta ñny, y que a –nn- que benibaveniba de –ND- continó evolucionando, como venise de –nn- latina, enta ñny, (en atrás zonas, más orientals, a –nn- no eboluzionóevolucionó enta ñ, y remató en –n-, (plegando os casos de ñny dende fuera en tiempos más reziensrecients).
 
== Morfolochía ==
*Complento ''[[bi/i]]'' perdito, solo lo beyemosveyemos fosilizato en ''i hai''.
*[[articlo definito en l'aragonés|Articlo]] ''ro'', ''ros'', ''ra'', ''ras'' perdito en a [[parla (lingüistica)|parla]] bibaviva, pero con repuis en a toponimia.
*Se rechistra ''prou'', tipico d'o polo oriental de l'aragonés ([[aragonés oriental]], [[aragonés centro-oriental]] y [[aragonés d'o Semontano de Balbastro]]), estando limitemuga ueste d'esta forma.
 
== LesicoLexico ==
*Como representazión de lesicolexico occidental tenemos:
**''catirón'', ''a ormino'' y ''xorruntar''
*Como representaziónrepresentación de lesicolexico oriental tenemos:
** ''guambra'' y ''rebasto''.
*CoesistenCoexisten formas orientals y occidentals:
**''[[obellaovella]]'' con ''[[güellauella]]''
**''[[lurte]]'' con ''[[esliz]]''
**''[[calderizo]]'' con ''[[cremallo]]''
*EsistenExisten palabras comuns con Ballibió[[Vallivió]], [[Broto]] y [[Tena]]:
**''sisatera'', ''trusa'', ''marueño'', ''fenal''
*Y palabras tipicas d'o Sobrepuerto como:
**''[[musal]]'', ''xolorar'', ''xurrumido'' u ''esperringlero''
 
== Enrastres externos ==
*{{an}} [http://www.serrablo.org/revista/s115/s115a2.html BocabularioVocabulario de Sobrepuerto en a rebistarevista d'Amigos de Sarrablo]
*{{es}} [http://www.yalliq.com/Yalliq4/Yalliq4.pdf Nombres de lugar de Sobrepuerto]
 
{{Dialectos de l'aragonés}}
{{BariedazVariedatz zentralscentrals de l'aragonés}}
 
[[Categoría:Dialectos de l'aragonés|Sobrepuertano]]