Diferencia entre revisiones de «Matías Corvín»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 1:
[[Imachen:Matei Corvin Johannes de Thurocz f137.jpg|thumb|right|Matías Corvín - ilustración en a pachina d'un incunable eslovaco de Ioanes de Thurocz u Thuróczy János.]]
 
'''Matías CorvinCorvín''', naixito o [[23 de febrero]] de [[1443]] en [[Cluj]] (hué [[Rumanía]]) y morió en [[Viena]] (hué [[Austria]]) o [[6 d'abril]] de [[1490]], ye un rei d'[[Hongría]] d'orichen [[vlacos transilvans|vlaco]] que reinó dende [[1458]] dica [[1490]] y ye considerato como uno d'os millors monarcas que ha tenito ixe estato d'Europa centro-oriental.
 
En [[idioma rumán|rumán]] li dicen ''Matia Corvin'', ''Matei Corvin'' u ''Corvinul'', encara que o suyo nombre de naixencia ye ''Matia de Hunedoara''. En [[idioma hongaro|ongarohongaro]] li dicen ''Hunyadi Mátyás'', en [[latín]] s'escribe ''Matthias Corvinus'', en [[Idioma serbocroata|crovate]] ''Matija Korvin''.
 
Yera o segundo fillo de [[Iancu de Hunedoara]], conoixito caudiello militar d'orichen vlaco que esdevenió [[rechent]] d'Hongría dimpués d'unas exitosas campanyas militars contra o [[Imperio Otomán]], dixando a lo suyo fillo un reino estable y seguro. A madre de Matias Corvín yera d'a nobleza meya [[transilvania|transilvana]] y se diciba ''Erzsébet'' u ''Elisabeta''.
 
Lo baptizoron como ''Matia'' ("Matías") porque ye naixito o día 24 de febrero, o día que en o calendario catolico-román se celebra a l'[[Apóstol Matías]]. Manimenos como o nombre "Matías" no ye frequent en [[idioma rumán|rumán]] o suyo nombre se confundió con ''Matei'' ("Mateu").
 
Dimpués d'a muerte de Iancu de Hunedoara a oligarquía hongara prenió o poder de nuevo. O rei [[Ladislau lo Postumo]] estió o gobernador nominal, pero de feito qui mandaba yeran tres familias: os ''Garai'', os ''Ujlaki'' y os ''Cillei'', que prebaban d'eliminar a influyencia d'os Hunedoara. D'esta traza convencioron a lo chóven rei que ordenase l'asesinato (por escabezamiento) de ''Lászlo'' ("Ladislau"), fillo mayor de Iancu de Hunedoara. Lo fillo menor, Matias, encara un nino, fue ascape meso en una fosqueta. Dimpués encomenzó una guerra civil. O rei adolescent fuyó ta [[Reino de Bohemia|Bohemia]], lebando-se a Matias de Hunedoara con él. Elsabeta Szilágy, vidua de Iancu de Huneoara organizó exercitos fidels a lo suyo marito conseguindo rematar a guerra civil con a victoria sobre os exercitos d'as grans familias nobles. O rei Ladislau lo Postumo fue executato, chunto con muitos d'os que lo convencioron pa que executase a Ladislau de Hunedoara. A Dieta Nacional fue reunita en Buda pa esleir o nuevo rei. En presencia d'os exercitos d'a Casa de Hunedoara, acantonatos en a ribera d'o [[Danubio]], alavez chelato, fue esleito o rei Matías, a la edat de 18 anyatas, que encara heba de ser rescatato y tornar de [[Praga]].
 
Matías Corvin gobernó como rei de Hongría 32 anyatas y lo suyo reinato estió uno d'os periodos més brillants d'a historia d'Hongría. L'alta aristocracia manimenos no veyó con buenos uellos a presencia d'un miembro d'a baixa nobleza en a cadiera reyal d'Hongría y cospiroron pa destronar-lo. D'alcuerdo con a leyenda, os grans nobles haberban conseguito posar o plan en practica con l'aduya d'a reina [[Beatriz d'Aragón|Beatriz]], a muller d'o rei. O medico d'a reina tractaba de [[reumatismo]] a lo rei Matías enverenando-lo con [[plomo]], d'esta traza o rei Matías morió lentament, de [[saturnismo]], enantes de plegar a la edat de 50 [[anyata]]s.
 
Matías fue educato en italián. Dimpués de descubrir as ideyas d'o [[Renaiximiento]] empentó a influyencia cultural italiana en [[Hongría]]. Buda, [[Esztergom]], [[Székesfehérvár]] y [[Visegrád]] estioron ciudatz que se beneficioron d'a estabilidat d'un sistema de salut publica y educación, y tamién d'un sistema churidico baixo o reinato de Matías Corvín. Estió un reconoixito y cheneroso [[mecenas]] d'artistas italians como [[Galeotto Marcio]] y d'Europa occidental, que estioron estreitament ligatos a la cort suya. A suya biblioteca, a Biblioteca Corviniana, yera a mayor colección europea de cronicas historicas y treballos filosoficos y scientificos en o sieglo XV, con més de 5000 exemplars, podendo-se valorar cadagún més de 1000 [[florín hongaro|florins]] d'oro.