Diferencia entre revisiones de «Epentesi antihiatica»

Contenido eliminado Contenido añadido
m Epentesis antihiatica tresladada á Epentesi antihiatica: Epentesi como crisi, diocesi, analis y paralis
Sin resumen de edición
Linia 1:
A '''epentesisepentesi antiyaticaantihiatica''' ye l'aziónacción d'añadiranyadir un sonito dentro d'un bocablevocable pa desfer un [[iatohiato]]. Bi ha idiomas como l'[[Idioma aragonés|aragonés]] on s'ebitaevita fer iatoshiatos (''idiomas antiyaticos'').
{{Grafía_87}}
A '''epentesis antiyatica''' ye l'azión d'añadir un sonito dentro d'un bocable pa desfer un [[iato]]. Bi ha idiomas como l'[[Idioma aragonés|aragonés]] on s'ebita fer iatos (''idiomas antiyaticos'').
 
== A epensesi anhiatica en aragonés ==
En aragonés se puet desfer l'iato desaparixendo bocals (''almada, almaza''), zarrando a primera bocal e fendo asinas un diptongo, u metendo una consonán entre as dos bocals: -y- (''cayer''), -b- (''atabul''), -d- (''codete''), -g- (''arreguir'').
{{articlo principal|Epensesi anhiatica en aragonés}}
En aragonés se puet desfer l'iatoo hiato desaparixendodesapareixendo bocalsvocals (''almada, almaza''), zarrando a primera bocalvocal ey fendo asinas un diptongo[[diftongo]], u metendo una consonánconsonant entre as dos bocalsvocals: -y- (''cayer''), -b- (''atabul''), -d- (''codete''), -g- (''arreguir'').
 
Por un regular, a epentesisepentesi antiyaticaantihiatica ha estato a més emplegata en aragonés pa desfer l'iatoo hiato, pero en os sieglos [[sieglo XIX|XIX]] ey [[sieglo XX|XX]] s'ha feito més común prener as parabras en [[Idioma castellán|castellán]] ey zarrar a bocalvocal, cheneralizando-sen més ey més ''pior'', ''maistro'' á costa de ''peyor'', ''mayestro'', ey espezialment lo sufixo berbalverbal ''-iar'' á costa d'a forma més chenuína ''-eyar'', encara que as formas en -iar se conoixen dende a Edat Meya.
 
En [[aragonés meyebal]] yera cheneralizata laa epentesisepentesi con -y- en tot o territorio on se charraba [[Idioma aragonés|aragonés]]. Muitos d'os iatoshiatos que desfeba se formaban cuanquan desaparexebadesapareixeba a [[oclusibaoclusiva sonora interbocalicaintervocalica]] '''B''', '''D''' u '''G''', ey que l'aragonés teneba resistenziaresistencia á perder:
 
*''LEGALE(M)'' > ''legal'' > ''leal'' > ''leyal''
*''RIDERE'' > ''redir'' (encara s'emplega en l'[[Alto Aragón]] zentrocentro-oriental) > *''reír'' > ''arreguir''
 
Mesmo en os testostextos baxomeyebalsbaixomeyebals tardanos més [[castellanizazión|castellanizatos]] podemos leyer parabras aragonesas con epentesisepentesi que ya no se sienten (''Eleyonor'', ''seyer''). Como repui de tot esto tenemos ''cayer'' en a parla d'o [[Campo de Daroca]] ey l'antroponimo ''Ismayel'' en a parla de [[Gallocanta]]. Por estar cheneralizata a epentesisepentesi antiyaticaantihiatica en aragonés ey no estar en o [[Idioma castellán|castellán]] standard, os aragonesofablans que preneban o castellán como luenga ebitabanevitaban emplegar-la ey por ixo en a [[Ribera BaxaBaixa de l'Ebro]] ey [[BaxoBaixo Martín]] bi ha mancas de -y- e ultracorreziónsultracorrecions u hipercorreccions en casos on a -y- no yera epentica:
 
*Toponimo ''Gaén'' sustituindo a ''[[Zaica Gayén|Gayén]]''. Enantes d'a repoblación [[Edat Meya|meyeval]] [[Gayén]] yera o nombre d'un termin d'Íxar y probablement una antiga villa romana propiedat d'un tal [[Gayo]]-[[Gaius]].
*Lumeros como ''trenta ocho'' en cuenta de ''trenta y ocho''
*Formas berbalsverbals sin -y- en casos que bi n'ha en [[Idioma castellán|castellán]]: ''leendo''.
*''foeta'' coesistindocoexistindo con ''foyeta''.
*Palabras como ''auntamiento'', ''espinaes'', ''maor'' en cuenta de ''ayuntamiento'', ''espinayes'' ey ''mayor''.
 
[[Categoría:Fonetica]]