Diferencia entre revisiones de «Al-Andalus»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m clean up, replaced: o exercito → l'exercito
Sin resumen de edición
Linia 1:
[[Imachen:Coras del Emirato de Córdoba.png|300px|thumb|O [[Emirato de Cordoba]] con as suyas ''coras'', una etapa inicial de l'Al-Andalus quan encara yera prou estenillatoestendillau por o norte]]
'''Al-Andalus''' ye como se diz en [[idioma arabe|arabe]] a [[Peninsula Iberica]] y part d'Occitania. ''Al Andalus'' ye tamién a denominación que dan os historiadors a lo territorio d'a Peninsula Iberica sozmeso a los musulmans en a [[Edat Meya]]. A [[Peninsula Iberica]], (y efimerament [[Septimania]]) encomenzó a estar baixo poder d'una clase dirichent melitar de relichión musulmana dende l'anyo [[711]], quan vencioron a l'exercito de lo [[Reino Visigodo de Toledo]], prolongando-se o dominio musulmán bells sieglos, sobre tot en as arias centrals, orientals y meridionals. O proceso de [[reconquiesta espanyola|reconquiesta]] cristiana iba fendo menor a extensión d'os estatosestaus musulmans de l'Al Andalus, y se iban restrinchindo cada vegatavegada més a lo sureste. O zaguer estatoestau islamico en desapareixer en a Peninsula Iberica estió o [[Reino Nazarí de Granada]], en [[1492]].
 
== Toponimia ==
Existe a hipotesi toponimia que interpreta o toponimo Al-Andalus a partir d'os [[vandalos]], pueblo que creyó lo [[Reino Vandalo d'Africa]] dimpués haber estatoestau bell tiempo ocupando [[Hispania romana|Hispania]]. Manimenos esta hipotesi tien detractors.
 
En a [[literatura alchamiada en aragonés]] encara se fa servir a denominación arabe d'a peninsula, por eixemplo en o "''[[Manuscrito alchamiau d'Urreya de Xalón]]''":
Linia 9:
 
== Economía ==
Una d'as bases d'a economía yera l'[[agricultura]]. Os invasors musulmans se troboron con una agricultura desembolicatadesembolicada con [[regano]]s en [[Levant]] y a [[Valval de ld'Ebro]], que ya existiban dende tiempos d'os [[Hispania romana|romans]], y que continoron desembolicando-sen. No ye cierto que os musulmans introducisen muitos cautivos como as [[mengranera]]s u as [[presquera]]s, que ya se conoixeban de periodos anteriors.
 
== Composición etnica ==
Enantes d'a invasión musulmana a mayor part d'a población yera d'orichen [[Hispania romana|hispanorromán]] y en principio cristians catolicos en a suya mayoría. Bi heba una minoría dirichent [[visigodos|visigoda]], una minoría chodiga y poblacions poco romanizatasromanizadas en o norte, belunas lingüisticament no romanizatasromanizadas como os [[vascons]]. Dimpués d'a invasión musulmana población autoctona recibió a denominación d'[[andalusís]] y se distinguiba entre andalusís cristians ([[mozarabes]]) y andalusís convertitosconvertius a lo Islam ([[muladís]]). En os primers sieglos conservaban a luenga romanica propia ([[idioma mozarabe|parlas mozarabes]]).
 
A primera invasión musulmana trayó bells mils de [[berbers en Al-Andalus|berbers]] y una menor cantidat d'[[arabes]]. Se calcula que os arabes yeran uns 50.000, acompanyatos por més d'o doble de [[berbers]], que sozmetioron a una población de talment menos de 3 millons d'habitants,<ref>{{es}} [[Miguel A Ladero Quesada]]: HISTORIA''Historia UNIVERSALuniversal, EDADEdad MEDIAMedia''. [[Vicens Vives]].</ref> en un d'os minimos demograficos d'a historia. Manimenos os arabes yeran os que teneban más poder politico y s'establioron en as millors tierras: Cuenca d'o Guadalquivir, [[Levant]] y part d'a ribera d'[[Ebro]]. Os berbers s'establioron en a [[Meseta Central]] y en zonas montanyosas de tota a Peninsula.
 
Os diferents procesos historicos trayoron sobre tot nuevas poblacions melitars berbers, pero tamién [[sirians (pueblo preislamico)|sirians]] y chodigos forans d'orichen oriental. Tamién yeran presents esclavos d'orichen centroeuropeu, esteuropeu y d'o norte d'Espanya, que en conchunto los historiadors los denominan eslavons, pero que no necesariament son d'orichen [[pueblos eslavos|eslavo]].
Linia 22:
O proceso d'[[arabización]] estió lento, y a penar d'a igualación que introduciba entre os creyents o principio relichioso de comunidat u ''umma'', arabes, berbers, sirians, eslavons y muladís no deixoron de distinguir-sen entre ellos en o primer periodo de reinos taifas, y a diversidat etnica estió un d'os factors principals de que o Califato s'esminglanás en reinos taifas.
 
Os [[arabes andalusís]] son un grupo etnico que encara existe en o norte de [[Túniz]] y ciudatz d'o norte d'Africa como [[Tetuán]], enta on emigroron u fuoron forachitatosforachitaus entre os sieglos XIV y XVII.
 
== Relichión ==
As relichions mayoritarias yeran a cristiana y a musulmana. Con o tiempo a relichión islamica esdevinió a mayoritaria a causa d'as conversions d'a población autoctona pa evitar pagar impuestos u pa puyar politica y socialment. Ye bien documentatadocumentada a conversión d'os [[visigodos]], que dica feba poco tiempo heban estatoestau [[arrianismo|arrians]] enantes que catolicos. No bi n'ha guaires informacions de supervivencia d'o paganismo en l'Al-Andalus, pero ye posible que en o norte en quedasen, sobre tot en territorios marguinals d'o norte que temporalment pagaban impuestos a los musulmans.
 
O islam de l'Al-Andalus yera a lo principio relativament ubierto y liberal y con pocos movimientos realment heterodoxos. Esto remató con a intervención d'os [[Almorabetz]] y [[Almuades]], que imposoron una traza ortodoxa y rigurosa de l'Islam.
 
Os cristians conoixioron movimientos hereticos, que manimenos no s'imposoron. Si que conservoron o rito visigotico, conoixitoconoixiu tamién como [[rito mozarabe]].
 
A practica d'o [[chudaísmo]] se desembolicó sin guaires problemas dica o periodo almuade. Estió present o chudaísmo ortodoxo y o chudaísmo no talmudico u [[caraísmo.]]
 
== Dreito ==
As escuelas churidicas sunnitas[[sunnismo|sunnita]]s prenominants yeran a [[maliquí]], orichinaria de [[Medina]] y imposataimposada por os [[almorabet]]z y a [[zahirí]].
 
== Cultura ==