Diferencia entre revisiones de «Asia»

Contenido eliminado Contenido añadido
Ah3kal (descutir | contrebucions)
fixing per https://www.mediawiki.org/wiki/Parsing/Replacing_Tidy
treva > tregua, no veigo en los vocabularios de l'Alto Aragón se diga ''treva'', y en aragonés medieval veigo siempre ''tregua''.
Linia 38:
 
== Etimolochía ==
A palabra '''Asia''' provién d'o [[Idioma griego|griego]]; ''Ἀσία'' , atribuyendo-se o suyo emplego por primera vegata a [[Herodoto]] (arredol de [[440 aC]]) ta fer referencia a la rechón d'[[Anatolia]] u, con a intención d'explicar as [[guerras medicas]], a o [[imperioImperio Aquemenida|Imperio Persa]], esferenciando asinas ixa redolada de [[Grecia]] y [[Echipto]]. Herodoto comenta que se fan servir tres nombres de muller ta describir una masa enorme y substancial d'a [[Tierra]] ([[Europa (mitolochía)|Europa]], [[Asia (mitolochía)|Asia]], iy [[Libia (mitolochía)|Libia]], referinindoreferindo-se a [[Africa]]), indicando que a mayor parte d'os griegos creyeban que Asia recibiba o suyo nombre por a muller de [[Prometeu (mitolochía)|Prometeu]] pero que o [[Reino de LídiaLidia|lidios]] deciban que recibió o suyo nombre en referència a Asias, fillo de Cotys y que pasó ent'a tribu de [[Sardes]].
 
Mesmo antis d'Herodoto, [[Homero]] charra d'un país aliato de [[Troya]] dito [[Asios]], y tamién describe un [[almarchal]] como ασιος (en a ''[[Iliada]]'' 2, 461). En a [[griego antigo|luenga griega]] a palabra puet provenir d'os [[Assuwa]], una confederación d'estatos d'[[Anatolia]] occidental mientres o [[sieglo XIV aC]] que fue redotata per os [[hititas]].
 
Alternativament, a [[etimolochía]] d'a palabra ''Asia'' puet provenir d'a palabra en [[Idioma acadio|acadio]] ''(w)aṣû(m)'' que significa "puyar", referita a la dirección d'a salita d'o [[Sol]] en [[Orient Meyo]], relacionata tamién con a palabra [[Idioma fenicio|fenicia]] ''asa'', que significa "este".
 
En qualsiquier caso, y qualsiquiera que en sía o suyo orichen, se cheneralizó o emplego d'a palabra ''Asia'' en o mundo griego y a traviés d'o suyo herencio se transmitió ent'a [[Roma antiga]], cheneralizando-se asinas en os mapas antigos y [[Edat Meya|medievals]], que emuestran o continent asiatico como una gran taca amorfa que s'estendilla enta l'este. En l'[[AntigüidatAntigüedat]] se suponeba que o mundo asiatico remataba en a [[India]] (por ixo [[Aleixandre lo Gran]] creyeba que en plegar en India heba plegato dica la fin d'o mundo).
 
Dimpués o nombre enampló o suyo significato, ta incluir-ie as tierras situatas a l'este d'ixa Asia orichinal, encluyendo-ie os territorios a l'este d'a India, como [[China]] y o [[Sud-este asiatico]], amás d'os territorios a l'este d'os [[monts Urals]], que ye o suyo significato actual.
Linia 52:
Muitos cheografos no consideran que Asia y Europa sían continents deseparatos,<ref>{{en}} "[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761574726/Asia.html Asia]." ''[[Encarta|MSN Encarta Encyclopedia]]''. 2007.</ref> porque en realidat no bi ha garra deseparación fisica entre totz dos.<ref name=McG-H>{{en}} "[http://www.answers.com/topic/asia-2010#Science_and_Technology_Encyclopedia Asia]". ''[[McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology]].'' 2006. Nueva York: McGraw-Hill Inc.</ref> Por eixemplo, sir [[Barry Cunliffe]], profesor emerito d'arqueolochía europea d'a [[Universitat d'Oxford]], diz que Europa ye cheograficament y cultural nomás que a prominencia occidental d'o continent asiatico,<ref>{{cita web|url=http://www.theatlantic.com/doc/200812/editors-choice |title=Geography Is Destiny - The Atlantic (December 2008) |publisher=The Atlantic |date=2008-12-01 |accessdate=2009-04-20}}</ref> ye decir, considera que Europa ye una pensinsula d'Asia. Cheograficament, Asia ye a parti mas gran d'o este d'o territorio dito [[Eurasia]] (estando Europa a [[peninsula]] noroccidental d'ixa masa de tierra) u d'[[Africa-Eurasia]]; cheolochicament, Asia, Europa, Y Africa forman una sola masa contigua (excepto a [[canal de Suez]]) y comparten a mesma [[plataforma continental]]. Quasi tota Europa y a mayor parti d'Asia se troban situatas sobre a [[placa eurasiatica]], que s'une a o sud con a [[placa arabiga]] y a [[placa indica]], mientres que a parte este de [[Siberia]] se troba sobre a [[placa nord-americana]] y as [[Filipinas]] sobre a [[placa filipina]]. Sindembargo, a opinión mayoritaria, mesmo que a opinión tradicional, considera a [[Europa]] y a Asia como dos continents deseparatos, encara que sía nomás que como una simpla convención. Antiparte, en Asia (mas concretament en [[China]]) se troba o puesto de tierra firme que se troba a una distancia mas gran d'a mar, a 2.648&nbsp;km de distancia.
 
Asia tien un litoral con muitos accidents, con quantas mars interiors ([[mar Arabiga]], [[mar de China Meridional]], [[mar de Chava]], [[mar de China Oriental]], [[mar Amariella]], [[mar de Chapón]], [[mar d'Okhotsk]], [[mar de Bering]], [[mar de Kara]], [[mar de Barents]], etc.); golfos ([[golfo Persico]], [[golfo d'Omán]], [[golfo de Bengala]], [[golfo de Siam]], [[golfo de Tonquín]], [[golfo d'Anadir]], etc.); peninsulas ([[Anatolia]], [[peninsula d'Arabia]], [[subcontinent indio|India]], [[peninsula de Malacca|Malacca]], [[Indochina]], [[peninsula de Coreya|Coreya]], [[Peninsula de Kamchatka|Kamchatka]], [[peninsula de Taimir|Taimir]], [[peninsula de Kola|Kola]], etc.), y islas adchacents, como [[Chipre]], [[islas Maldivas]], [[Sri Lanka]], o gran archipielago d'[[Insulíndia]] (encluyendoencluyindo-ie as [[Filipinas]], [[Borneu]], [[Sumatra]], [[Isla de Chava|Chava]] y [[islas Celebes]], entre d'atras), [[Taiwan]], as islas de [[Chapón]], [[isla de Sakhalin]], [[archipielago de Nueva Siberia|Nueva Siberia]], a [[Tierra d'o Norte]], [[Nueva Zembla]], etc.).
[[Imachen:Himalayas.jpg|right|thumb|250px|A cordelera de l'[[Himalaya]], en una anvista aeria a on i destaca o [[monte Everest]].]]
Respective d'o suyo relieve, Asia ye un continent con muitas [[montanya]]s, destacando-ie a cordelera de l'[[Himalaya]], an se i troban as maximas altarias d'a Tierra, con [[tuca]]s como o montemont [[Everest]], o [[K2]] u l'[[Annapurna]], totz con mas de 8.000&nbsp;metros d'altaria. Tamién i podemos trobar grans planas[[plana]]s como [[Siberia]] y disiertos como o [[disierto de Gobi]] u o [[disierto d'Arabia]].
 
Tamién podemos trobar en Asia [[río]]s destacatos, como o [[río Obi]], o [[río Yenissei]] y o [[río Lena]] en a cuenca de l'[[Ocián Glacial Arctico]]; o [[río Amur]], o [[río Amariello]], o [[río Yangtze]] y o [[río Mekong]] en a cuenca de l'[[Ocián Pacifico]]; y o [[río Brahmaputra]], o [[río Irawadi]], o [[río Ganges]] y [[río Indo]] en a cuenca de l'[[Ocián Indico]]; o [[río Tigris]] y o [[río Eufrates]] en [[Asia occidental]], y o [[río Amudarja]] y o [[río Syrdarya]] en a [[cuenca endorreica]] interior. O continent tamién tién grans lacos, como a [[mar Caspia]], o lago mas gran d'o planeta, a [[mar d'Aral]], a [[mar Muerta]], de salinidat intensa, u o [[laco Baikal]], o laco de mas fondaria d'o mundo.
Linia 501:
| [[Turkmenistán]]
|-
| [[Trucial Oman|Oman d'a TrevaTregua]] y [[Estatos d'a TrevaTregua]]
| 1971
| [[Emiratos Arabes Unitos]]