Diferencia entre revisiones de «Ucraineses»
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición |
Sin resumen de edición |
||
Linia 1:
{{pueblo
|bandera =
|imachen = <table border=0 align="center">
<tr>
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
</tr>
Línea 14 ⟶ 13:
<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Daniel da Galicia]]</small></td>
<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Yuriy Drogobych|Y. Kotermak]]</small></td>
<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[
<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[
<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Ivan Mazepa|I.Mazepa]]</small></td>
Línea 21 ⟶ 20:
<tr>
<tr>
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
</tr>
<tr>
Línea 35 ⟶ 34:
</tr>
<tr>
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
</tr>
Línea 50 ⟶ 49:
</tr>
<tr>
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
</tr>
<tr>
Línea 64 ⟶ 63:
</tr>
<tr>
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
<td>[[
</tr>
<tr>
Línea 110 ⟶ 109:
== Luenga ==
[[Imachen:Ukrainians en.svg|250px|thumb|Extensión d'a luenga ucrainesa a
A luenga ucrainesa ye [[luengas eslavas orientals|eslava oriental]] como o ruso, pero tien muitos elementos comuns con o [[idioma polaco|polaco]]. En o [[sieglo XIX]] bi habió dos standards, l'auno basau en a parla de [[Kiev]] y l'atro basau en a parla de [[Galitzia Oriental]]. O standard de Galitzia Oriental teneba o polaco como luenga culta de referencia y parolas que no se feban servir en a parla viva.
Línea 129 ⟶ 128:
En primerías d'a decada de 1920 bi heba una ilesia autocefala especificament ucrainesa, esclafata por [[Stalin]] en primerías d'a decada de 1930, continando entre os ucraineses emigratos.
En 1946, con o
== Historia ==
Línea 160 ⟶ 159:
En os millors tiempos d'a ''[[Unión Polaco-Lituana]]'' ye quan se produce a deseparación d'os tres grans pueblos eslavos orientals. Os [[rusos]] son fuera d'esta unión y tienen una historia y tradición politica diferent. En [[1569]] se produz a deseparación entre ucraineses y [[belarrusos]], quan os primers pasan a depender en [[Polonia]] y os segundos siguen dependendo en [[Lituania]]. Os belarrusos levan asociatos con os lituans mas de dos sieglos.
En o [[sieglo XVII]] os cosacos d'o sud de Kiev y d'o Dniéper se rebelan baixo [[Bogdan Khmelnitski|Bogdan Khmelnytskii]]. En [[1654]] Bogdan Khmelnytskii acceptó l'autoritat rusa y Kiev chunto totz os territorios cosacos a l'este d'o Dniéper pasoron a depender de Rusia, quedando encara baixo control polaco encara l'ueste d'o Dniéper. Encomienza d'esta traza un periodo en que a influencia rusa ye mas gran por cada vegada.
=== Expansión rusa enta o sud y surueste ===
En o nordeste de l'actual Ucraína os rusos van conquerindo territorios a os tartres a poquet pa asegurar a suya muga sud. Os rusos organizan en a rechión de [[Kharkov]] unas linias fortificatas y fan venir soldatos-colons. Este territorio se dirá Ucraína, (a “marca”, a “muga”), encara que os rusos li deciban mes bien Rusia Chicota, como prolongación d'a Gran Rusia centrata en [[Moscú]]. Os cosacos d'esta zona serán conoixitos como [[cosacos ucraineses]] a diferencia d'os [[cosacos d'o Don]], y no son os mesmos cosacos que os [[zaporizhians]] d'o [[Dniéper]] u atros cosacos que yeran en a [[Unión Polaco-Lituana]] u en a [[
Baixo o reinato de [[Catarina II de Rusia|Catarina II]] ([[1762]]-[[1796]]) os [[repartos de Polonia]] fan que a mayor part d'a Ucraína actual (de fueras de [[Galitzia Oriental|Galitzia]]) pase a fer part d'o [[Imperio Ruso]] y tendrá conseqüencias pa os [[cosacos zaporizhians]] y [[tartres]]. Os [[Imperio Otomán|otomans]] encomienzan una guerra en [[1768]] pero pocos anyos mes tarde os rusos conquieren [[Tauride]] y [[Crimea]], entrando dimpués en [[Prencipato de Moldavia|Moldavia]], [[Prencipato de Vlaquia|Vlaquia]] y plegando dica [[Bulgaria]]. Por o [[Tractato de Kutchuk-Kainardji]] ([[16 de chulio]] de [[1774]]) os otomans ceden a Rusia [[Azov]], [[Kertch]] (cabo oriental de Crimea) y a costa entre o [[Río Dniéper|Dniéper]] y o [[Río Bug|Bug]]. O [[Khanato de Crimea]], incluita a Tauride, esdevién un estato independient.
Línea 173 ⟶ 172:
O menistro [[Potemkin]] encomienza una colonización con poblacions cristianas fundando [[Khersón]] en [[1778]] y [[Mariupol]] en [[1779]]. En [[1783]] Rusia s'annexiona o Khanato de Crimea y os otomans lo reconoixen como feito consumato. A colonización contina con a fundación de [[Sebastopol]] en [[1784]], [[Iekaterinoslav]] en [[1786]]. En [[1787]] os otomans atacan o [[Imperio Ruso]] pero pierden y os rusos ocupan [[Yedisán]], plegando dica o [[río Dniéster]], que por o [[Tractato de Iaşi]] en [[1792]] será a muga entre o Imperio Ruso y o Imperio Otomán.
Dimpués de vencer a os otomans, o Imperio Ruso consigue con o segundo y tercer reparto de [[Polonia]] ocupar [[Volhinia]] y [[Podolia]],
=== O sieglo XIX en as arias de colonización d'o sud ===
Baixo os zars, Ucraína esdevinió o [[granero]] de l'Imperio Ruso, con as famosas tierras negras (u ''[[chernozem]]''). Ucraína tamién representaba a frontera maritima sud de Rusia con a [[base naval]] de [[Sebastopol]] y lo puerto comercial d'[[Odessa]], fundato en [[1796]], y desembolicato entre [[1803]] y [[1814]].
Os colons que plegoron ta las tierras conquiestas a los otomans y tartres yeran
Dende meyatos d'o [[sieglo XIX]] y sobretot con o desembolique d'o [[ferrocarril]] en [[1870]] bi ha una espleitación d'os recursos minerals: a [[hulla]] d'a rechión de [[Donets]] y lo [[fierro]] de [[Krivoi-Rog]]. Amaneix una [[industria]] pesata con un [[capitalismo]] salvache. En conchunto en Ucraína oriental y meridional i heba un desembolique que recordaba a un país nuevo a lo estilo d'America.
Línea 239 ⟶ 238:
A rapideza de l'abance alemán deixa a las poblacions locals sin reación inmediata. Os ''[[Einsatzgruppen]]'' proceden a fer [[mortalera (delito)|mortaleras]] de [[chodigos]], que son acotolatos en 1942 con participación de voluntarios ucraineses, a l'inte que s'acelera a leva por os servicios de [[Fritz Sauckel]] d'a man d'obra masculina y femenina. Os ucraineses fan parte, chunto con os polacos, d'a mayor parte d'os ''[[Ostarbeiter]]'' trasladatos a los campos de treballo en Alemanya u a los campos de concentración. A resistencia se fa mes dificil d'organizar que en [[Belorrusia]] por no haber-ie extensas zonas paulencas u forestals.
En [[Volinia]] amaneix un movimiento clandestino contra os alemans y os sovieticos. Lo diriche [[Stefan Bandera]], a qui os alemans ensopinan y internan en un campo de concentración. Os [[banderista]]s encara luitarán dimpués de 1945 contra os sovieticos.
Línea 247 ⟶ 246:
=== Postguerra ===
[[Imachen:Emblem_of_the_Ukrainian_SSR.svg|160px|thumb|left|Escudo de l'antiga [[Republica Socialista Sovietica d'Ucraína]].]]
En l'anyo [[1945]] quasi totz os ucraineses son reunitos en una mesma republica, a [[Republica Socialista Sovietica d'Ucraína]]: amés d'os ucraineses de territorios que antes yeran de [[Polonia]] ([[Volinia]] y [[Galitzia Oriental]]) u de [[Rumanía]] ([[Bucovina]] d'o Norte), os sovieticos han ocupato [[Rutenia subcarpatica]] (que [[Checoslovaquia]] cedió a la [[Unión Sovietica]] o [[29 de chunio]] de [[1945]]). Se procede a un
Ucraína fa parte d'os miembros fundadors d'a [[ONU]] en 1945 en rematar a guerra. Os anyos d'a postguerra son egual de duros que os d'o periodo d'entreguerras, entre [[1946]] y [[1947]] bi ha [[fambre]]. [[Stalin]] se planteyó castigar a los ucraineses por a suya presunta colaboración con as [[Potencias de l'Eixe]], a l'egual que fació con os [[tartres de Crimea]], os [[calmucos]] y atros "[[pueblos castigatos]]", pero no i heba prou puesto en [[Siberia]] y [[Asia Central]] pa totz os ucraineses. Optó por deportar-ne
Os [[lemki]] d'o sudeste de Polonia seguiban luitando por a suya independencia y incorporación a Ucraína con actividatz [[Terrorismo|terroristas]]. Fuoron deportatos y ixemenatos por tot Polonia en a "[[Operación Vistula]]".
Línea 256 ⟶ 255:
== Ucraineses famosos ==
* [[Turhan Hatice Sultan]].
* [[Raya Dunayevskaya]].
* [[Ilya Ehrenburg]].
* [[Jan Galka]].
* [[Nikolai Gogol]].
* [[Daniil Granin]].
* [[Vasily Grossman]].
* [[Stepan Bandera]].
* [[Vyacheslav Chornovil]].
* [[Mykhaylo Hrushevsky]].
* [[Yevhen Konovalets]].
* [[Leonid Kravchuk]].
* [[Leonid Kuchma]].
* [[Nestor Makhno]].
* [[Ruslana]].
* [[Andriy Şevçenko|Andriy Mykolayovych Shevchenko]].
* [[Andriy Voronin]].
* [[Sergéi Bubka]].
== Bibliografía ==
*{{es}} [[Felipe Fernández-Armesto]]: ''Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa''. 1996 Grijalbo.
[[Categoría:Pueblo ucranián]]
|