Diferencia entre revisiones de «Pleitas»

Ye situato en materials [[quaternario]]s d'o [[río Xalón]], a 258 [[metro]]s d'[[altaria]] sobre o ran[[libel d'a mar]] y a una [[distancia]] de 36 [[km]] d'a ciudat de [[Zaragoza]], a [[Capital (politica)|capital]] d'a suya provincia y d'Aragón.

== NombreToponimia ==

A historia conoixita de Pleitas prencipia con a dominación musulmana d'a val d'o [[ríoVal de Xalón]]. Repuis d'ixa epoca son os conchuntos de [[ceica]]s que se facioron allora y que bell un s'empleganemplega encara en l'actualidat, y tamién l'imponent [[torraza]], con alazetz[[alazet]]z de [[piedra picata]] y tarabidau de [[ladriello]], unico, seguntes muitos entendius, per o suyo particular estilo dentre as torrazas d'estilo [[mudéchar aragonés]] y que agora tristament podemos trobar meyo enronatas. Se creye que o toponimo ''Baltas'', recullito en fuents decumentals medievals se recontaba a ista población.

Una viella [[leyenda]] d'iste lugar reconta cómo os musulmans, paraus por si o caso d'haber menister d'una fuyita a escape d'o lugar, construyoron dende bell punto d'a población hue esconoixito, un [[tunel]] secreto que chunirba Pleitas con o no tan amanau lugar de [[Rueda de Xalón]], mas enta o sud en a mesma valVal d'ode Xalón a bells 10 u 12 [[kilometro]]s de [[distancia]].

En o [[sieglo XII]], Pleitas estió lugar de [[senyorío]] de Don Ximeno Arenoso y posteriorment, a suya viuda Donya Elpha Pérez, donó villa y castiello a la [[Orden de Sant Chuan de Cherusalem]]. En [[1272]] se fació sentencia sobre a reconoixedura d'os dreitos d'a Orden de Sant Chuan, en relación con as discrepancias surtidas con García Ortiz d'Azara, producendo-se a entrega d'o castiello y villa de Pleitas a o [[comanda]]dor de Zaragoza poco dimpués, concretament en [[1274]]. Dende ixe inte, a villa de Pleitas continó con a suya vinculación con a Orden de Sant Chuan mientres mas de 500 anyadas con lazosvinclos de dependencia senyorial.

Prueba de que fue habitata –como atrás muitas d'a valVal d'ode Xalón en ixe inte- per población [[Musulmansmoriscos|musulmana]], lo contrimuestra una reconoixedura, en [[1498]], en favor d'o sinyor de [[Luceni]] per parti de l'[[alchama]] de [[moriscos]] de Pleitas.

Ixa mesma población se rebeló en [[1589]] trancando-se en o castiello y estando vencita per l'EixercitoExercito Reyal a o mando d'Alonso Celdrán. Con a [[expulsión d'os moriscos de 1609|expulsión d'os moriscos]] moros escaicita en [[1610]], Pleitas debió quedar quasi sin d'habitants, estando menister a captación de nuevos pobladors, os qualos acceptoron en [[1616]] as heredatz y tierras que lis correspondioron.

En [[1820]], fuoron publicatas as OrdenanzasOrdinacions ta o gubierno d'a ceica de [[Luceni]], [[Boquinyeni]], [[Placiencia de Xalón]], [[Bardallur]], Pleitas, [[Pedrola]] y [[Figueruelas]].

Ta rematar, decir simplament que no ye guaire o que se conoixe sobre o pasau d'iste chiquet y polido lugar d'o [[Baixo Xalón]]. Subrayar a importancia que los reganos han teniu siempre en ixa población y a suya larga vinculación con a poderosa Orden de Sant Chuan de Cherusalem.