Diferencia entre revisiones de «Aragonés bergotés»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 12:
En realidat l'aragonés en a val de Broto presenta as mesmas caracteristicas basicas que en a [[Val de Vio]] y ye a mesma parla comarcal. A denominación de bergotés no ye tradicional, y a suya distinción ye producto de publicacions filolochicas que describiban os caracters de l'aragonés de puestos muito concretos y dimpués designaban a parla ixos puestos con denominacions derivadas de chentilicios.
 
== Fonetica ==
Conserva, como l'[[aragonés de valle de Vio]], as diftongacions ''-ia-'' y ''-ua-'' d'as "eE" y "oO" curtas [[latín|latinas]] en feminins remataus en ''a'' (''buana'', ''[[costera|cuasta]]''). IstoEste tipo de diftongacions han estau consideradas yetradicionalment uncomo [[arcaísmo]]s que en l'[[Idioma aragonés|aragonés]] preliterario que se producibaproduciban dende a [[Chacetania]] ta la [[Ribagorza]], manimenos puede haber-ie atras explicacions.
 
Bi ha repuis d'a evolución d'a -LL- enta sonitos cacuminals tipo -ts, -t-, -ch-, -s- (analogos a la ''[[che vaqueira]]'' de l'[[idioma asturián|asturián]]), pero que no ye -ch- como en [[aragonés tensino|tensino]], ye -t-. Esto lo trobamos muito asobén en a toponimia: ''[[Collata|Cotata]]'' ("[[collata]]"), ''[[Val|Vate]]'' ("[[val]]"), ''Andecastieto'' (d'''[[prefixo ante-|ANTE]]'' y ''CASTELLUM'').<ref name="TopBroto">{{es}} [[María Isabel Allué Navarro|ALLUÉ NAVARRO, Mª Isabel]] et [[María Pilar Fuertes Casaus|FUERTES CASAUS, Mª Pilar]]. ''Nombres para un paisaje (toponimia del Valle de Broto)''. Ed. Comarca de Sobrarbe + Diputación de Huesca; Zaragoza, [[2006]]. ISBN 84-611-1141-9</ref>
 
Os [[articlo definito|articlo]]s son ''o, os, a, as'' como en aragonés cheneral, pero con a diferencia que ''os'' convive con ''es'', y que en posición intervocalica tenemos ''ro, ros, ra, ras'', (evolución d'a -LL- latina enta -r- coincidindo con o [[occitán gascón|gascón]]: ILLA > ''ra'' en bergotés, ''era'' en gascón).
 
== Eixemplos ==
*''COSTA'' > c'''ua'''sta, (c'''ue'''sta en aragonés cheneral).
*''BONU'' > b'''ua'''no ("bueno")
Línea 25 ⟶ 20:
*''PONTE'' > p'''ua'''nde ("[[puent]]").
 
Bi ha repuis d'a evolución d'a -LL- enta sonitos cacuminals tipo -ts, -t-, -ch-, -s- (analogos a la ''[[che vaqueira]]'' de l'[[idioma asturián|asturián]]), pero que no ye -ch- como en [[aragonés tensino|tensino]], ye -t-. Esto lo trobamos muito asobén en a toponimia: ''[[Collata|Cotata]]'' ("[[collata]]"), ''[[Val|Vate]]'' ("[[val]]"), ''Andecastieto'' (d'''[[prefixo ante-|ANTE]]'' y ''CASTELLUM'').<ref name="TopBroto">{{es}} [[María Isabel Allué Navarro|ALLUÉ NAVARRO, Mª Isabel]] et [[María Pilar Fuertes Casaus|FUERTES CASAUS, Mª Pilar]]. ''Nombres para un paisaje (toponimia del Valle de Broto)''. Ed. Comarca de Sobrarbe + Diputación de Huesca; Zaragoza, [[2006]]. ISBN 84-611-1141-9</ref> En a parla viva se documentaba por o menos en a segunda metat d'o [[sieglo XX]]:
*''Cingleto'': "[[cinglo|cingliello]]".
*''Cingleto''<ref name=IDENTIPROBLE>{{es}} [[Anchel Conte]], [[Chorche Cortés]], [[Antonio Martínez]], [[Francho Nagore]], [[Chesús Vázquez]]. ''[[El aragonés: identidad y problemática de una lengua]]''. Librería General ([[1982]]) pachina 58.</ref>: "[[cinglo|cingliello]]".
*''Vetieto'': "[[vetiello]]".
*''Vetieto''<ref name=IDENTIPROBLE/>: "[[vetiello]]", y como puet veyer-se con o diftongo -ie- cheneral en aragonés y no con o diftongo -ia-.
*''Mandiata''.
*''Mandiata''<ref name=IDENTIPROBLE/>: "[[manta|mantiella]]".
*''Bertubieto''.
 
== Morfolochía ==
Os [[articlo definito|articlo]]s son ''o, os, a, as'' como en aragonés cheneral, pero con a diferencia que ''os'' convive con ''es'', y que en posición intervocalica tenemos ''ro, ros, ra, ras'', (evolución d'a -LL- latina enta -r- coincidindo con o [[occitán gascón|gascón]]: ILLA > ''ra'' en bergotés, ''era'' en gascón).
*''Baixa ta ro patio'' (ortograficament ''baixa ta lo patio'').