Diferencia entre revisiones de «Mitolochía griega»
Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición |
|||
Linia 8:
== Fuentes d'a mitolochía griega ==
A mitolochía griega se conoixe en l'actualidat primordialment por a [[literatura griega]] y por representacions miticas sobre meyos plasticos dataus dende o [[periodo cheometrico]] (sobre 900-800 a.C.) en adebant<ref name="Graf200">{{cita libro | apellidos=Fritz | nombre=G. |
=== Fuents literarias ===
Os relatos miticos chugan un papel important en quasi totz os cheneros d'a literatura griega. Manimenos ixo, o solo manual cheneral mitografico conservau de l'antiguidat griega estió a ''[[Biblioteca mitolochica]]'' de Pseudo-[[Apolodoro d'Atenas|Apolodoro]]. Ista obra intenta unificar as historias contradictorias d'os poetas y proporciona un gran resumen d'a mitolochía tradicional griega y as leyendas heroicas<ref name="Hard1">{{cita libro | apellidos=[[Herbert Jennings Rose|Rose]] | coautores=Hard, R. |
Entre as fuents literarias mas antigas son totz dos poemas épicos de [[Homero]], a ''Ilíada'' y a ''Odisea''. Atros poetas completoron o «ciclo épico», pero istes poemas menors posteriors s'han perdiu quasi en a suya totalidat. Antiparte d'o suyo nombre tradicional, os [[himnos homericos]] no tienen relación directa con Homero. Son himnos corals d'a parte mas antiga d'a gritada [[Poesía lirica|epoca lirica]]<ref name="Miles7">{{cita libro | apellidos-editor=Miles | nombre-editor=G. |
Os poetas liricos tomoron a ormino os suyos temas d'os mitos, pero o tractamiento s'estió fendo cada vez menos narrativo y mas alusivo. Os poetas liricos griegos, incluius [[Píndaro]], [[Baquílides]] y [[Simónides de Ceos|Simónides]], y os bucolicos, como [[Teócrito]] y [[Bión d'Esmirna|Bión]], contan sucesos mitolochicos individuals<ref name="Brazouskixii">{{cita libro | apellidos=Brazouski | nombre=A. | otrosautores=Klatt, M. J. |
Os historiadors [[Heródoto]] y [[Diodoro Sículo]] y os cheógrafos Pausanias y [[Estrabón]], que viachoron por totz griego y replegoron as historias que sentiban, proporcionan numerosos mitos y leyendas locals, dando a ormino versions alternativas poco conoixidas. En particular Heródoto buscó as diversas tradicions que se le presentaban y trobó as radices historicas u mitolochicas en a confrontación entre Grecia y o Este<ref name="CartledgeSpartans">{{cita libro | apellidos=Cartledge | nombre=P. |
a poesía d'as epocas [[Periodo helenistico|helenistica]] y [[Antiga Roma|romana]], encara que componidas como exercicios literarios mas que culturals. Manimenos, contienen muitos detalles importants que d'unatra forma s'habrían perdiu. Ista categoría incluye as obras de:
Linia 43:
=== A edat d'os dioses ===
==== Cosmogonía y cosmolochía ====
Os «mitos d'orichen» u «mitos de creyación» represientan un intento por fer comprensible o universo en termins humans y explicar l'orichen d'o mundo<ref name="Brazouskix">{{cita libro | apellidos=Brazouski | nombre=A. | otrosautores=Klatt, M. J. |
O tema de conflicto pai-fillo se repitió quan Crono s'enfrentó con o suyo fillo, [[Zeus]]. Dimpués d'haber traicionau a o suyo pai, Crono temeba que a suya descendencia fese lo mesmo, por la qual cosa cada vez que Rea daba a luz un fillo, ell lo trusquiba. Rea l'odiaba y le enganyó amagando a Zeus y embolicando una piedra en pañals, que Crono se trusquió. Quan Zeus creixió, dio a o suyo pai una droga que le obligó a vomecar a os suyos chirmans y a la piedra, que heban remaniu en o estomaco de Crono tot o tiempo. Zeus luitó alavez contra ell por o trono d'os dioses. A la fin, con la aduya d'os Cíclopes (a qui liberó d'o Tártaro), Zeus y os suyos chirmans aconsiguioron a victoria, condenando a Crono y os Titanes a prisión en o Tártaro<ref name="Theogony713-735">Hesíodo, ''Teogonía'' [[s:Teogonía|713–35]].</ref>.
Linia 57:
=== A edat d'os dioses y os mortals ===
Unindo a edat en a qual os dioses viviban solos y a edat en a qual a interferencia divina en os afers humans yera limitada i heba una edat de transición en a qual os dioses y os mortals se mezclaban librement. Estioron istes os primers días d'o mundo, quan os grupos se mezclaban mas librement d'o que lo ferían dimpués. A mayoría d'istas historias estioron dimpués narradas por Ovidio en [[As metamorfosis]] y se dividen a ormino en dos grupos tematicos: historias d'amor y historias de castigo<ref name="Miles38">{{cita libro | apellidos-editor=Miles | nombre-editor=G. |
As historias d'amor gosaban incluir o incesto u a seducción u violación d'una muller mortal por parte d'un dios, resultando en una descendencia heroica. Istas historias suchieren cheneralment que as relacions entre dioses y mortals son bella cosa a privar, mesmo as relacions consentidas rarament tienen finals felices<ref name="Miles38" />. En uns pocos casos, una divinidat femenina se une con un hombre mortal, como en o [[Himno homerico a Afrodita]], an a diosa chace con Anquises concebindo a [[Eneas]]<ref name="HimnoAfrodita">''Himno homérico a Afrodita'' 75–109.</ref>.
Linia 64:
=== A edat heroica ===
A epoca en a qual vivioron os héroes se conoixe como [[edat heroica griega|edat heroica]]<ref name="Kelsey30">{{cita libro | apellidos=Kelsey | nombre=F. W. |
Dimpués de l'aparición d'o culto heroico, os dioses y os héroes constituyen a esfera sagrada y son invocaus chuntos en os churamentos<ref name="Burkert205" />. En contraste con a edat d'os dioses, entre a heroica a relación de héroes no tiene forma fixa y definitiva; ya no naixen grans dioses, pero siempre pueden surtir nuevos dioses de l'exercito d'os muertos. Unatra important diferencia entre o culto a os héroes y a os dioses ye que o héroe se convierte en o centro d'a identidat d'o grupo local<ref name="Burkert205" />.
Os sucesos monumentals de [[Heracles]] se consideran o comienzo d'a edat d'os héroes. Tamién s'adscriben a ella tres grans sucesos: a expedición [[Argonautas|argonáutica]] y as guerras de [[Ciclo tebano|Tebas]] y [[Guerra de Troya|Troya]]<ref name="Kelsey30" /><ref name="Rose340">{{cita libro | apellidos=Rose | nombre=H. J. |
==== Heracles y os Heraclidas ====
Qualques investigadors creyen<ref name="Rose10">{{cita libro | apellidos=Rose | nombre=H. J. |
Heracles tamién dentró en a mitolochía y o culto etruscos y romans, y a exclamación ''mehercule'' se fació tant familiar a os romans como ''Herakleis'' lo fuo t'os griegos<ref name="Burkert211" />.
Linia 77:
Heracles aconsiguió o mas alto prestichio social por meyo d'o suyo puesto de debantpasato oficial d'os reis [[dorios]]. Isto sirvió probablement como lechitimación t'as migracions dorias a o [[Peloponeso]]. [[Filo (mitolochía)|Filo]], o héroe eponimo d'una [[Tribu (Antiga Grecia)|tribu]] doria, se convirtió en un [[Heráclida]], nombre que recibiban os numerosos descendients d'Heracles, entre los quals se contaban [[Macaria]], [[Lamos]], [[Manto (mitolochía)|Manto]], [[Bianor (mitolochía)|Bianor]], [[Tlepólemo]] y [[Télefo]]. Istes Heráclidas conquirioron os reinos de [[Micenas]], [[Esparta]] y Argos, reclamando seguntes a leyenda o dreito a gubernar-los a causa d'a suya ascendencia. O suyo ascenso a lo poder se denomina freqüentment «[[invasión doria]]». Os reis lidios y mas tarde os macedonios, como gobernantes d'o mesmo rango, tamién pasoron a estar Heraclidas<ref name="Burkert211" /><ref name="Her">Heródoto, ''Historia'' i.6–7.</ref>.
Atros miembros d'a primera cheneración de héroes, como Perseu, [[Deucalión]], [[Teseu]] y [[Belerofonte]], tienen muitos rasgos en común con Heracles. Como ell, as suyas accions son en solitario, fantesticas y marguinando o [[conto de fadas]], pus matoron monstruos como a [[Quimera (mitolochía)|Quimera]] y a [[Medusa (mitolochía)|Medusa]]. Ninviar a un héroe a una muerte segura ye tamién un tema freqüent en ista primera tradición heroica, como en os casos de Perseu y Belerofonte<ref name="Kirk183">{{cita libro | apellidos=Kirk | nombre=G. S. |
==== Os argonautas ====
Linia 85:
==== A casa de Atreu y o ciclo tebano ====
Entre o ''Argo'' y a Guerra de Troya i habió una cheneración conoixida prencipalment por os suyos crimens. Istes incluyen os feitos de [[Atreu]] y [[Tiestes]] en Argos. Dimpués d'o mito d'a casa de Atreu (una de todas dos prencipals dinastías heroicas de conchunta con a casa de [[Lábdaco]]) ye o problema d'a devolución de poder y a forma de ascensión a o trono. Os chemelos Atreu y Tiestes con os suyos descendients chugoron o papel protagonista en a trachedia d'a devolución de poder en Micenas<ref name="Bonnefoy103">{{cita libro | apellidos=Bonnefoy | nombre=Y. |
O ciclo tebano tracta d'os sucesos relacionaus especialment con [[Cadmo]], o fundador d'a ciudat, y posteriorment con os feitos de [[Layo]] y [[Edipo]] en Tebas, una serie d'historias que levoron a o saqueo final d'a ciudat a mans de ''Os siet contra Tebas'' y os [[Epigonos]]<ref name="Hard311">{{cita libro | apellidos=Hard | nombre=R. |
==== A Guerra de Troya y as suyas seqüelas ====
A mitolochía griega culmina en a Guerra de Troya, la luita entre os griegos y os [[troya]]nos, incluindo os suyos causas y conseqüencias. En as obras d'Homero as prencipals historias ya han tomau forma y substancia, y los temas individuals estioron elaboraus mas tarde, especialment en os dramas griegos. A Guerra de Troya atrayó tamién gran intrés en a [[Cultura de l'Antiga Roma|cultura romana]] a causa d'a historia d'o héroe troyano [[Eneas]], que o suyo viache dende Troya levó a la fundación d'a ciudat que un día se convertiría en Roma, replegada por Virgilio en a ''[[Eneida]]'' (el Libro II contiene o relato mas conoixiu d'o saqueo de Troya)<ref name="HeliosTr">{{cita diccionario |
O [[Ciclo troyano|ciclo d'a Guerra de Troya]], una colección de [[Epica|poemas epicos]], prencipia con os sucesos que desencadenoron a guerra: [[Eris]] y a [[mazana dorada]] "t'a mas bella" (''kallisti''), o [[chudicio de Paris]], o rapto de [[Helena de Troya|Helena]] y o sacrificio d[[Ifichenia]] en [[Áulide]]. Ta rescatar a Helena, os griegos organizoron una gran expedición baixo o mando d'o chirmán de [[Menalau]], Agamenón, rei d'Argos u Micenas, pero os troyanos se negoron a liberar-la. A ''Ilíada'', que se desembolica en o deceno anyo d'a guerra, cuenta la disputa d'Agamenón con Aquiles, que yera o millor guerrero griego, y as consiguients muertes en batalla de l'amigo d'Aquiles, [[Patroclo]], y d'o fillo mayor de [[Príamo]], [[Héctor]]. Dimpués d'a muerte d'iste s'unioron a os troyanos dos exoticos aliatos: [[Pentesilea]], reina d'as [[Amazona (mitolochía)|Amazonas]], y [[Memnón]], rei d'os [[etiopes]] y fillo d'a diosa d'a aurora [[Eos]]<ref name="BrTr" />. Aquiles mató a totz dos, pero Paris aconsiguió alavez matar-le con una flecha en o calcanyo, a sola parte d'o suyo cuerpo vulnerable a las armas humanas. Antes que podesen tomar Troya, os griegos habioron de rapar d'a ciudat a imachen de madera de Palas Atena (o [[Paladio (mitolochía)|Paladio]]). Finalment, con la aduya d'Atena construyoron o [[caballo de Troya]]. Manimenos as alvertencias d'a filla de Príamo, [[Casandra]], os troyanos estioron convencius por [[Sinón]], ta levar o caballo dentro d'as murallas de Troya como ofrenda ta Atena. O sacerdote [[Laocoonte]], que intentó destruir o caballo, estió muerto por serpients marinas. En a boca de nueit la flota griega tornó y os guerrers d'o caballo ubrioron as puertas d'a ciudat. En o completo saqueo que siguió, Príamo y os suyos fillos restants estioron asasinaus, pasando as mullers troyanas a estar esclavas en quantas ciudatz de Grecia. Os viaches de torno d'os liders griegos estioron narraus en dos epicas, os ''[[Regresos]]'' (''Nostoi'', hue perdida) y a ''Odisea'' d'Homero<ref name="HeliosTr" />. O ciclo troyano tamién incluye as aventuras d'os fillos d'a cheneración troyana (por eixemplo [[Orestes]] y [[Telémaco]])<ref name="BrTr" />.
Linia 97:
== Concepcions griegas y romanas d'os mitos ==
A mitolochía yera en o corazón d'a vida cutiana en l'antiga Grecia<ref name="Johnson15">{{cita libro | apellidos=Johnson | nombre=C. D. |
=== Filosofía y mitolochía ===
Dimpués d'o auche d'a filosofía, a historia, a prosa y o [[racionalismo]] a zaguers d'o sieglo V a.C. o destín d'os mitos se tornó incierto y as chenealochías mitolochicas dioron puesto a una concepción d'a historia que intentó excluir lo supernatural (tals como a historia [[Tucídides|tucididiana]])<ref name="Griffin80">{{cita libro | apellidos=Griffin | nombre=J. |
Manimenos, ni sisquiera Platón aconsiguió eliminar a influencia d'os mitos: a suya propia caracterización de [[Sócrates]] ye basada en os patrons tradicionals homericos y trachicos, usaus por o filosofo ta alabar a recta vida d'o suyo mayestro:
Linia 127:
== Teorías sobre os suyos orichens ==
I hai quantas teorías modernas sobre os orichens d'a mitolochía griega. Seguntes a teoría escriptural, todas as leyendas mitolochicas proceden de relatos d'os textos sagraus, encara que os feitos reals han estau alteraus. Seguntes a teoría historica todas as personas mencionadas en a mitolochía estioron una vez seres humans reals y as leyendas sobre ellas son meras adicions d'epocas posteriors. Asinas, se suposa que a historia d'Eolo surtió d'o feito que iste yera o gobernant de qualques islas d'o mar Tirreno<ref name="Bulfinch241" />. A teoría alegorica suposa que totz os mitos antigos yeran alegoricos y simbolicos. Mientres, a teoría fisica creye que os elementos d'aire, fuego y augua estioron orichinalment obchectos d'adoración relichiosa, por la qual cosa as prencipals deidatz yeran personificacions d'istes poders d'a naturaleza. Max Müller intentó comprender una forma relichiosa protoindoeuropea determinando a suya manifestación «orichinal». En 1891, afirmó que «o escubrimiento mas important que s'ha feito en o sieglo XIX respective a la historia antiga d'a humanidat [...] estió ista simpla equación: Dyeus-pitar en sánscrito, Zeus en griego, Chupiter latín y Tyr en nordico»<ref name="Allen9" />. En atros casos, os cercanos paralelismos en o caracter y a función suchieren un herencio común, encara que l'ausencia d'evidencia lingüistica faiga dificil probar-la, como en a comparanza entre Urano y o Varuna sánscrito u as Moiras y as Nornas<ref name="Poleman">{{cita publicación | apellido=Poleman | nombre=H. I.|
Por unatra parte, l'arqueolochía y a mitografía han revelau que os griegos estioron inspiraus por qualques civilizacions d'Asia Menor y [[Orient Proximo]]. Adonis pareixe estar l'equivalent griego -mas clarament en os cultos que en os mitos d'un «dios moribundo» d'Orient Proximo. Cibeles tiene as suyas radices en a cultura d'Anatolia mientres gran parte d'a iconografía d'Afrodita surte d'as diosas semíticas. I hai tamién posibles paralelismos entre as cheneracions divinas mas antigas (Caos y os suyos fillos) y Tiamat en o Enûma Elish<ref name="Edmunds">{{cita libro | apellidos=Edmunds | nombre=L. |
== Temas en l'arte y a literatura occidentals ==
A amplia adopción d'o [[Cristianismo]] no metió freno a la popularidat d'os mitos. Con o redescubrimiento de l'antiguidat clasica en o [[Renaiximiento]], a poesía d'Ovidio se convirtió en una influencia important t'a imachinación d'os poetas, dramaturgos, mosicos y artistas<ref name="Br" /><ref name="Burn">{{cita libro | apellidos=Burn | nombre=L. |
En o norte d'Europa a mitolochía griega nunca aconsiguió a mesma importancia en as artes visuals, pero a suya influencia sobre a literatura estió muit obvia. A mitolochía griega plegó a l'imachinación anglesa de [[Geoffrey Chaucer|Chaucer]] y [[John Milton]] y siguió a traviés de [[Shakespeare]] dica [[Robert Bridges]] en o sieglo XX. Encara que entre a [[Ilustración]] s'extendió por toda Europa una reacción contra os mitos griegos, istes siguioron estando una important fuent de material t'os dramaturgos, incluindo os autors d'os libretos de muitas óperas de [[Händel]] y [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]]<ref name="Burn" />. Ta finals d'o sieglo XVIII o [[Romanticismo]] propició un aumento de l'entusiasmo por tot lo griego, incluindo a mitolochía. En Gran Bretanya, nuevas traduccions d'as trachedias griegas y d'as obras d'Homero inspiroron a poetas (como [[Alfred Tennyson]], [[Keats]], [[Byron]] y [[Shelley]]) y pintors contemporanios (como [[Lord Leighton]] y [[Lawrence Alma-Tadema]])<ref name="Burn" />. [[Gluck]], [[Richard Strauss]], [[Jacques Offenbach|Offenbach]] y muitos atros levoron los temas mitolochicos griegos a la mosica. Os autors estatounitenses d'o sieglo XIX, como [[Thomas Bulfinch]] y [[Nathaniel Hawthorne]], sostenioron que o estudeo d'os mitos clasicos yera esencial t'a comprensión d'a literatura anglesa y estatounitense<ref name="Brazouskiiv">{{cita libro | apellidos=Brazouski | nombre=A. | otrosautores=Klatt, M. J. |
== Referencias ==
|