Diferencia entre revisiones de «Ibón»

Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m Venezuela, replaced: Perine → Pirene (5)
Linia 1:
[[Image:Ibones Coronas.JPG|thumb|220px|Ibons de Coronas dende a tuca de l'Aneto (3.404 m) en os PerineusPireneus.]]
[[Imachen:Ibón de Estanés.jpg|thumb|220px|[[Ibón d'Estaners]]]]
Os '''ibons''' son chicotz [[Laco (cheografía)|laco]]s de montanya d'orichen [[Modelato glaciar|glaciar]] situatos en o [[Pirineus|PerineuPireneu]], por un regular por dencima d'os 2.000 m. Son, en muitos casos, o comencipio d'os ríos de l'[[Alto Aragón]].
 
Etimolochicament, ye quasi con seguranza una parabra d'orichen vasco relacionata con ''ibai'', "río".
Linia 9:
Ta que un laco de montanya sía considerato ibón ha de tener dos caracteristicas prencipals, a primera ye que debe tener una superficie minima d'alto u baixo 0,5 hectarias (anque bi ha lacos mas chicotz que tamién se consideran ibons por atras propiedatz) y a segunda y mas important que o suyo orichen ha d'estar [[glaciar]], ye decir que s'han orichinato por o retacule d'una antiga [[chelera]] en un fondón formato por sobreescarbación glaciar. Dimpués de desapareixer a chelera, os ibons s'han formato por embadinar-se o fondón d'un antigo [[circo glaciar]] u por una barra rocosa que atura l'augua en un [[fondón]].
 
Os ibons perinencospirenencos se situan siempre por dencima d'os 1.600 metros d'altaria, encara que a mayor parti d'ells se troban entre os 2.000 y os 2.600 metros. Muitos d'os ibons actuals apareixioron fa entre 15.000 y 20.000 anyos, anque bi ha atros muito mas chóvens que nomás tienen bells sieglos de vida como los [[ibons de Lliterola]].
 
A temperatura de l'augua d'os ibons ye en hibierno de bells 4 °C encara que a suya superficie ye a sobén chelata dica 8 meses a l'anyo. En verano as temperaturas gosan estar entre os 5 y os 21 °C. L'augua ye a ormino prou transparent y pura, pero l'actividat ganadera y o torismo a vegatas fa que i haiga bella contaminación en istos ibons.
Linia 15:
Seguntes a mitolochía popular, bi ha ibons encantatos, a on que viven [[fada]]s, como lo de [[Ibón de Plan|Plan]]. Ibons conoixitos son o d'[[Ibón d'Anayet|Anayet]] y o de [[Ibón de Sabocos|Sabocos]].
 
En atros puestos d'o PerineuPireneu tienen atros nombres como ''boum'' en [[Occitania]], ''estany'' en [[Catalunya]] y [[Andorra]] y ''estanh'' en [[Val d'Arán|Arán]]. D'atra man en a [[Ribagorza|Baixa Ribagorza]] tamién bi ha bells lacos de montanya ditos [[estany]]s que son d'orichen [[karst]]ico y por tanto no son ibons.
 
==Se veiga tamién==
{{commons|Category:Ibons|os ibons}}
*[[Lista d'ibons d'o PerineuPireneu aragonés]]
*[[Estany]]