Diferencia entre revisiones de «Ucraineses»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Linia 27:
|pob10 = 45.000
|idiomas = [[Idioma ucrainés|Ucrainés]]
|relichión = [[Ilesia OrtodocsaOrtodoxa|Cristiana OrtodocsaOrtodoxa]] ey [[Ilesia Greco-Catolica|Greco-Catolica]]
|relazionatos = [[Pueblos eslavos]]
}}
Os '''ucraineses''' abitanhabitan [[Ucraína]] y zonas d'os países güegants, en espezialespecial [[Rusia]]. Charran una luenga [[luengas eslavas|eslava]] oriental y cristians, u ortodoxos u [[uniatas]]. Son un pueblo [[eslavos orientals|eslavo oriental]] con orichen común con os [[rusos]] y que se'n diferencian por aberhaber tenito una historia politica en simbiosissimbiosi con os [[polacos]]. En o censo de 1989 os ucraniansucraineses yeran uns 37.419.000 en Ucraína, y os ucraniansucraineses fuera d'Ucraína en 1989 yeran: 4.363.000 en [[Rusia]], 600.000 en [[Moldavia]], 291.000 en [[Belarrusia]], 45.000 en [[Lituania]] en 1989, 92.000 en [[Letonia]], 48.000 en [[Estonia]], 48.000 en [[Eslovaquia]] en 1988, 67.000 en [[Rumanía]] en 1992, y 185.000 en [[Polonia]] (estimación).
 
== Luenga ==
[[Imachen:Ukrainians en.svg|250px|thumb|Estensión d'a luenga ucrainesa a prenzipiosprencipios d'o sieglo XX]]
A luenga ucranianaucrainesa ye eslava oriental como o ruso, pero tien muitos elementos comuns con o polaco.
 
== Modo de bidavida ==
Os modos de bidavida tradizionalstradicionals d'os ucraniansucraineses son bariatosvariatos, por ocupar una gran aria, con gran dibersidatdiversidat ecolochica.
Os ucraniansucraineses occidentals u sudoczidentalssudoccidentals, a l'ueste d'a linia [[Rivno]]-[[Kamenets]] son principalment pastors transuants, cautibadorscautivadors de zerialscerials, criadors de bacumenvacumen y tozinamentocinamen y tamién silbicultorssilvicultors, a l'egual que os suyos bizinsvicins [[polacos]], [[eslovacos]] y [[rumans]].
 
Os ucraniansucraineses d'o norte, a lo norte d'a linia [[Sumi]], [[Kiev]] y [[Zhitomir-Rivno]] bibenviben en una zona d'estepa y son en a suya mayor parte granchers, productors de lactios, de zerialscerials, cautibadorscautivadors de lino u silbicultorssilvicultors.
 
Os ucraniansucraineses d'a zona zentralcentral y sudoriental en linias chenerals bibenviven a lo sud d'a linia [[Kiev]]-[[Poltava]], en una zona d'estepa, son criadros de bestiar y cautibadorscautivadors de zerialscerials, actibidazactividatz tradizionalmenttradicionalment difizilsdificils en os periodos quan as mugas no yeran seguras y sufriban os ataques d'os pueblos turqueses d'as estepas primero y d'o [[canatoKhanato de Crimeya]], por o que dende a formación d'a Unión Polaco-Lituana ebanheban de complementar-las con unas actibidazactividaz guerreras y saqueyadoras que fazioronfacioron famosos a los [[cosacos]] ucraniansucraineses y rusos.
 
== Relichión ==
Linia 85:
En o [[sieglo XVII]] os cosacos d'o sud de Kiev y d'o Dniéper se rebelan baixo [[Bogdan Khmelnytskii]]. En [[1654]] Bogdan Khmelnytskii acceptó l'autoritat rusa y Kiev chunto totz os territorios cosacos a l'este d'o Dniéper pasoron a depender de Rusia, quedando encara baixo control polaco encara l'ueste d'o Dniéper. Encomienza d'esta traza un periodo en que a influencia rusa ye mas gran por cada vegada.
 
=== Expansión rusa enta o sud ey surueste ===
En o nordeste de l'actual Ucraína os rusos van conquerindo territorios a os tartres a poquet pa asegurar a suya muga sud. Os rusos organizan en a rechión de [[Kharkov]] unas linias fortificatas y fan venir soldatos-colons. Este territorio se dirá Ucraína, (a “marca”, a “muga”), encara que os rusos li deciban mes bien Rusia Chicota, como prolongación d'a Gran Rusia centrata en [[Moscú]]. Os cosacos d'ista zona serán conoixitos como [[cosacos ucraineses]] a diferencia d'os [[cosacos d'o Don]], y no son os mesmos cosacos que os [[zaporizhians]] d'o [[Dniéper]] u atros cosacos que yeran en a [[Unión Polaco-Lituana]] u en a [[Republca d'as Dos Nacions]]
 
Linia 98:
Dimpués de vencer a os otomans, o Imperio Ruso consigue con o segundo y tercer reparto de [[Polonia]] ocupar [[Volhinia]] y [[Podolia]], bells territorios d'a Unión Polaco-Lituana poblatos por ucraineses. En [[1812]], a guerra en [[1806]] contra os otomans permite a os rusos ocupar [[Besarabia]] (a metat oriental de [[Prencipato de Moldavia|Moldavia]]), con [[Buchac]].
 
=== O sieglo XIX en as arias de colonizazióncolonización d'o sud ===
Baixo os zars, Ucraína esdevinió o granero d'o Imperio Ruso, con as famosas tierras negras (u ''[[chernozem]]''). Ucraína tamién representaba a frontera maritima sud de Rusia con a [[base naval]] de [[Sebastopol]] y lo puerto comercial d'[[Odessa]], fundato en [[1796]], y desembolicato entre [[1803]] y [[1814]].
 
Linia 118:
[[Imperio Alemán|Alemanya]] y [[Imperio Austro-Ongaro|Austria-Hongría]] ocupan dende marzo Ucraína pa espleitar a collita de [[zerial]]s. Posan a [[Pavlo Skoropadski]] en o poder con o títol de hetman ([[atamán]]) o [[28 d'abril]], disuelben a ''Rada'' y engarcholan a [[Petliura]].
 
=== Guerra civil ey caos ===
O repliegue d'os [[Alemanya|alemans]] y [[Imperio Austrongaro|austrongaros]] en noviembre de [[1918]] en perder a [[Primera Guerra Mundial]] fa que i aiga un bueito de poder en Ucraína y que amanixcan fazions enfrentatas:
* Os [[bolchebique]]s
Linia 146:
O resultato d'istas tres anyatas ye que Ucraína en surte arrasata. Kiev ha cambeyato de mans nueu vegatas. Bandas de chinez ribals feban destrozas por totas partes, traizionando a un bando u atro (os cosacos de Kubán traizionoron a Denikin). I abió muitos [[pillache]]s y [[Mortalera (delito)|mortaleras]], y os ucraineses de Petliura fazioron [[pogrom]]s antichodigos en febrero-abril de 1919 en [[Podolia]], a l'egual que os blancos de Denikin en chulio-agosto de 1919.
 
=== SobietizaziónSovietización d'Ucraína ===
[[Imachen:GolodomorKharkiv.jpg|thumb|right|250px|Bitimas de l''[[Holodomor]]'' en [[Kharkov]] en [[1933]].]]
Estituita o [[14 de marzo]] de [[1919]], a [[Republica Sobietica d'Ucraína]] esdebién o [[30 d'aviento]] de [[1922]] una d'as Republicas costitutibas d'a [[Unión Sobietica]] (con [[Rusia]], [[Belarrusia]] y [[Trascaucasia]]). A [[Capital (politica)|capital]], establita en [[Khartov]] en [[1923]], tornará ta [[Kiev]] en [[1934]]. En os [[anyos 1920]] se rebalorizará a [[Idioma ucrainés|luenga]] y [[Cultura d'Ucraína|cultura]] ucrainesas, en o periodo dito d'a ''Ucrainizazión''. Se creyará una ilesia autozefala ortodocsa en Kiev. Dende setiembre de 1920 un decreto obliga a l'uso de l'ucrainés en l'amostranza. En agosto de 1923 l'ucrainés s'estendilla enta toz os campos de l'Administración. En a practica ye un bilingüismo ucrainés/[[Idioma ruso|ruso]]. Encara que a [[Nueba Politica Economica]] (NEP) leba efectos positibos, poco dimpués encomienza a ''era [[Stalin]]'', con colectibización agricola, polarización ziudat-campo y entre [[1932]] y [[1933]] una gran mortalera por [[fambre]] organizata por o [[stalinismo]], con zifras que podioron plegar dica os 7 millons de muertos. Tamién esterminoron a la elite intelectual ucrainesa.
Linia 175:
O mobimiento de renobación nazional torna a esistir dimpués d'a muerte de Stalin. [[Nikita Kruschov]] yera ucranián y lo tolera, pero o mobimiento de renobación nazional s'infiltra en o Partito Comunista Ucranián y en 1972 Leonidas Breznev torna a las represions y purgas. O primer secretaire, Petro Chelest, sospeitoso de nazionalismo, ha de zeder o puesto a l’ultraconserbador Vladimir Chtcherbytsky, en o poder dica 1989.
 
== UcraniansUcraineses famosos ==
* [[Turhan Hatice Sultan]]
* [[Raya Dunayevskaya]]