Diferencia entre revisiones de «Calmucos»

Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.1) (Robot Modificato: fa:قالموق‌ها
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{pueblo
|bandera =
Línea 12 ⟶ 11:
|rechión3 = [[Imachen:Flag of the People's Republic of China.svg|22px|border]] [[China]]
|pob3 = 139.000
|idiomas = [[Idioma calmuco|Calmuco]] ey [[idioma oirat|oirat]]
|relichión = [[Budismo]] ey [[ilesia OrtodocsaOrtodoxa|cristianismo ortodoxo]]
|relazionatos = [[Pueblos mongols]]
}}
 
Os '''calmucos''' son un pueblo que abitahabita as estepas d'a baixa [[Río BolgaVolga|BolgaVolga]], estando poco més d'a metat d'os abitantshabitants d'a Republica Autonoma de [[Calmuquia]], tamién bi n'ha uns pocos en atras rechions d'o sud d'a [[FederaziónFederación Rusa]]. Charran una [[Luengas mongolsluengamongols|luenga mongola]] occidental en bíasvías de desaparición ey son [[Budismo|budistas]] [[lamaísta]]s con una minoría combertitaconvertita a lo [[Ilesia OrtodocsaOrtodoxa|cristianismo ortodoxo]]. En [[1989]] yeran uns 146.000.
 
== Luenga ==
A causa d'o periodo de deportazióndeportación ixemenatos en poblatos rusos de [[Siberia]] dimpués d'a [[Segunda Guerra Mundial]], cuasiquasi toztotz os calmucos menors de 60 añatasanyatas han perdito l'uso d'a suya luenga ey parlan [[Idioma ruso|ruso]] como luenga cotidiana.
 
== Historia ==
Os mongols occidentals u oiratos formaban una confederación de cuatrequatre tribus que se fazioronfacioron poderosas en un territorio entre as estepas occidentals, on teneban importancia os [[cazacos]] ey [[uzbecos]], ey as estepas orientals on encara teneban importancia os [[mongols occidentals]]. A prenzipiosprencipios d'o [[sieglo VIIXVII]] os oiratos presionoron con fuerza a los suyos bizinsvicins.
 
En a [[añosanyos 1610|decada de 1610]] a tribu [[torgot]] fue benzitavencita por a tribu chora y emigró con fazionsfaccions d'atrás tribus ta l'ueste abandonando a rechión de [[Tarbagatai]]. Tenioron choques con os [[cazacos]]. Poco dimpués de [[1630]] plegoron t'as estepas d'a baixa BolgaVolga ey dende alabezalavez son conoixitos como calmucos. Os calmucos sozmetioron a os [[nogais]] ey turcmenios[[turquemans (Asia Central)|turcomans]]. Os rusos los consideroron utils contra as incursions d'os nomadas turcos d'o [[Caucaso]] ([[nogais]], [[carachais]], ezt..) ey obtenioron o títol de fidelidat a lo zar.
 
En [[1771]] belsbells oiratsoiratos que fuyiban d'a [[Dzungaria]] ocupata por osas tropas d'a dinastía [[manchuzQing]] persuadioron a lo cankhan calmuco pa tornar t'a tierra orichinal d'os calmucos. O día que dezidiorondecidioron tornar a BolgaVolga no yera chelata ey os calmucos d'a marguin occidental no podioron dixardeixar as estepas d'a Baixa BolgaVolga, d'esta traza uns 170.000 calmucos d'a marguin oriental emigroron en direzióndirección Dzungaria tenendo choques con os [[cazacos]], y estando derrotatos finalment por os manchuzmanchutz. As autoridazautoridatz manchuzmanchutz n'establioron beluns en a BalVal d'o [[Río Ili|Ili]] como colons ey n'ixemenoron atros més ta l'este, en territorio mongol.
 
Os calmucos que quedoron en a marguin occidental prenioron o control d'a marguin oriental, pertenexebanperteneixeban a dos d'as tribus tribus historicas, [[torgot]] ey [[derbet]] ey a d'atra dita ''[[Buzawa]]'' que bibevive en a Ribera d'o [[Río Don|Don]]. En [[1773]]-[[1775]] partiziporonparticiporon en a rebueltarevuelta de [[Pugachov]] ey [[CatalinaCatarina II de Rusia]] posó fin a l'autonomía d'os calmucos. Dende alabezalavez muitos calmucos sirbioronsirvioron en o [[ExerzitoExercito ruso|exerzitoexercito imperial]]. Os calmucos se destacoron en a guerra contra [[Napolión]]. Uns arquers d'a tribu [[torguztorgotz|torguttorgot]] baixo as ordens d'o cheneral [[Mikhail Kutuzov]] luiton contra os franceses en [[1812]].<ref>Michel Hoàng, Ingrid Cranfield-Genghis Khan, p.323</ref>. Tres rechimientos de calmucos entroron en [[París]] en [[1814]], dos d'ellos montatos a [[camello]]. Rematoron por sedentarizar-sen a fins d'o [[sieglo XIX]]. [[Lenin]] yera un ruso con debantpasatos calmucos y estió sensible con lurs problemas. SindembargoManimenos belsbells calmucos fuyoron d'o [[Imperio Ruso]] dimpués d'a derrota d'o [[exerzitoexercito blanco]] en a [[Guerra ZibilCivil Rusa]] luego d'a [[Revolución Rusa]].
 
En noviembre de [[1920]] as autoridazautoridatz [[Unión Sovietica|sovieticas]] creyoron una rechión autonoma pa os calmucos, que esdebinióesdevinió republica autonoma en [[1936]] con capital en [[Elisa]], ciudat fundata en a estepa en [[1928]]. Os ganaders calmucos yeran en contra d'a coleutibizazión[[colectivización]]. Os calmucos yeran tamién en contra d'una administración laica por estar budistas lamaístas.
 
En a [[Segunda Guerra Mundial]], os [[Tercer Reich|alemans]] prenioron Elisa en [[1942]] ey dimpués una chicota parte de Calmuquia. L'ofizialoficial alemán [[Otto Doll]], que ebaheba serbitoservito n'ixa zona a fins d'a [[Primera Guerra Mundial]] ey charraba calmuco interbinióintervinió creyando un comité nacional calmuco formato sobretot por calmucos esiliatosexiliatos u emigratos. Se creyó un cuerpo de caballería calmuco, que se retiró con os alemans ey luito dica rematar a guerra en [[1945]].
 
Quan o [[ExerzitoExercito Royo]] sobieticosovietico zercócercó a lo exerzitoexercito alemán en [[Stalingrado]] en a [[batalla de Stalingrado]], o territorio calmuco quedó en poder d'os sobieticossovieticos y dende o [[27 d'abientoaviento]] dica o [[30 d'abientoaviento]] de [[1943]] os calmucos que i ebaheba fuoron detenitos y deportatos diferents puestos de [[Siberia]], ixemenatos en poblatos con poblaziónpoblación rusa en os que no bi destinoron que una u dos familias calmucas.
 
Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial belsbells calmucos que no ebanheban puesto detener os sobieticossovieticos emigroron ta [[Estatos Unitos]].
 
Os calmucos deportatos fuoron reabilitatosrehabilitatos en [[1957]] y tornoron a la suya tierra, que en [[1958]] tornó a estar una republica autonoma. En [[1992]] Calmuquia firmó o tractato d'adesiónadhesión a la [[Federación rusa]].
 
== Referencias ==