Diferencia entre revisiones de «Sirians (pueblo preislamico)»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m clean up, replaced: relazión → relación, resistenzia → resistencia
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{pueblo|
|pueblo=Pueblo sirián
Línea 10 ⟶ 9:
|rechión3= [[Imachen:Flag of Iraq.svg|border|22px]] [[Iraq]]
|rechión4= [[Imachen:Flag of Syria.svg|border|22px]] [[Siria]]
|rechión5= [[Imachen:Flag of Sweden.svg|border|22px]] [[SueziaSuecia]]
|rechión6= [[Imachen:Flag of Germany.svg|border|22px]] [[Alemanya]]
|relichions=[[Cristiana]]
|idiomas=[[Idioma arameu|Arameu]]
|relazionatos= Altros pueblos semitas: [[Pueblo asirián cristián|neoasirians]], [[Pueblo caldeu cristián|caldeus]] ey [[Pueblo chodigo oriental|chodigos d'o Kurdistán]]
}}
 
Os '''sirians''' son un pueblo en bíasvías de desaparizióndesaparición de [[Siria]] ey d'o sudeste de [[Turquía]] caracterizato por a [[idioma arameu|luenga arameyaaramea]] y estar de relichión cristiana con [[rito sirián]].
 
Son a continazióncontinación d'a poblaziónpoblación siriasiriana no griega ni chodiga anterior a la embasióninvasión arabe ey que no plegó a islamizar-se. Bi ha una branca ortodocsaortodoxa ey una branca catolica. Representan doncas un grupo etnico etno-confesional, millor definito por a relichión que por una luenga propia que trasmita una cultura propia d'un territorio.
 
En tiempos colonials amanixióamaneixió o problema d'a suya denominación como pueblo ey o grau de relación u integraziónintegración con atros grupos etnoconfesionals cristians afins, problema que s'agudizó en 1946 con a independenziaindependencia de Siria, que significó que ''sirián'' yera abitanthabitant d'o estato de Siria.
 
Seguntes ol'[[asirianismo]] u nazionalismonacionalismo neoasirioneoasirián toztotz os cristians d'[[Orient Meyo]] de luenga semitica son un mesmo pueblo asirioasirián. D'esta traza pa os nazionalistas neoasiriosasirianistas, os sirians son una faziónfacción d'a naziónnación asiriaasiriana ey se refieren a ellos como "asiriosasirians occidentals". Bi ha adeptos dde l'o nazionalismo asirioasirianismo entre a diaspora siriana de SueziaSuecia.
 
Os sirians que no son nazionalistas neoasiriosasirianistas prefieren denominar-sen seguntes a parabra arameyaaramea ''suryoyo'' ("sirián", "siriaco") u més modernament "arameus", fendo enfasisenfasi en o suyo orichen arameu, encara que en anglés se presentan como ''Syriac-aramaean'' ("sirio-arameus"), ''Aramaean-Syriac'' u simplament ''Syriac''. En [[SueziaSuecia]] ey [[Alemanya]] parte d'a diaspora de cristians d'orichen oriental se denominan "arameus" u "sirio-arameus".
 
== Historia ==
Ye difizildificil prezisarprecisar quan estió a etnochenesi d'o pueblo sirián actual, diferent d'os suyos bizinsvicins por a luenga arameyaaramea ey a relichión cristiana. Enantes d'a cristianizazióncristianización d'Orient Meyo, cristianizazióncristianización que estió intensa, a luenga arameyaaramea ya s'ebaheba estendillato como ''lingua franca'' belsbells sieglos enantes fendo desapareixer luengas afins como o [[idioma ebreuhebreu|ebreuhebreu]].
 
En o periodo román tardano os sirians feban notar a suya diferenziadiferencia respecto a los [[griegos]] prenendo una traza diferent d'a relichión cristiana: o [[monofisismo]]. SindembargoManimenos as poblazionspoblacions elenizatashelenizatas, as poblazionspoblacions de zonas afaboritasafavoritas por a politica imperial como Palestina, ey la chent que yera més a man d'o poder seguiban a ortodoxia que promobeba l'autoridat imperial a l'egual que as poblazionspoblacions d'orichen griego presents en Orient Meyo, esdebenindoesdevenindo os ''melkitas'', que güeihuei encara son conoxitosconoixitos como ''Roum'' ("[[romans]]"). O monofisismo yera perseguito por o poder imperial ey los suyos liders relichiosos se refuchioron en as zonas montañosasmontanyosas d'a muga nororiental como [[Tur Abdín]], perdendo a suya popularidat. Os monofisistas rezibioronrecibioron a los musulmans como salbadorssalvadors, beyendoveyendo-los como una setasecta cristiana més d'as muitas que bi ebaheba en o Imperio Román d'Orient.
 
En os primers tiempos d'a dominazión musulmana continó a bidavida normal d'alcuerdo con as tradizionstradicions romanas orientals u bizantinas, ey dica costruibanconstruiban ilesias. Os sirians encara influiban muito en a bidavida d'o Imperio Bizantín:
*Estió un sirián refuchiato, [[Calinico]], qui imbentóinventó l'''[[agua ardent]]'', l'arma secreta de [[Costantinoble]].
*Estió un santo sirián retirato en territorio baixo control musulmán que resolbióresolvió a baralla iconoclasta, [[Chuan de Domás]].
 
BelsBells sirians se combirtioronconvirtioron a la relichión islamica con a esperanza de poder prener poder politico en una soziedatsociedat dominata por una clase dirichent melitar d'orichen arabe. Os Omeyas gobernoron dixandodeixando l'administración a los sirians, que seguiban os modelos organizatibosorganizativos d'o Imperio Román d'Orient. Encara podeban estar consideratos ''sirians'', encara que musulmans a os 7000 sirians musulmans mandatos por [[Balch]] que entroron en l'[[Al Andalus]] pa esclafar una rebueltarevuelta berber [[Kharichismo|kharichí]] contra os arabes sunnís y que dimpués se quedoron ey apoyoronrefirmoron a los [[Dinastía Omeya|Omeya]]s.
 
SindembargoManimenos baixo dominio d'os musulmans o lumeronumero de sirians de luenga arameyaaramea ha ido baixando muito: quan os sirians s'islamizaban en pocas chenerazionscheneracions esdebenibanesdeveniban arabes por dos razons:
*L'arabe ye fazilfácil d'aprender pa os parlants d'arameu por estar tamién [[luengas semiticas|semitico]]
*A sobén en o mundo islamico a islamizaziónislamización en l'aspecto relichioso ha significato arabizaziónarabización en l'aspecto lingüistico por estar l'arabe a unicasola luenga de l'[[Alcorán]]. Esto mesmo s'ha desbenitodesvenito con a islamizaziónislamización-arabizazión de [[berbers]], os [[coptos]] ey os nubios[[nubians]].
 
Quan os bizantins reconqueriban territorios musulmans de Siria, los repoblaban con [[armenios]]. As [[cruzatas]] perchudicoron a os sirians a l'egual que atras comunidazcomunidatz cristianas orientals. Aumentó a ostilidathostilidat d'a poblaziónpoblación musulmana contra os cristians.
 
[[Chuan Ferrández d'Heredia]] los menciona como ''iacobins'' (ye dicir ''chacobins'') en "[[La Flor de las Ystorias d'Orient]]":
{{cita|En el regno de [[Siria]] habitan diuerssas gentes, [[griegos]], [[armenios|ermins]], '''iacobins''', [[nestorins]], et otras dos naçiones de cristianos, es a saber, silianos et [[maronins]]. Los silianos tienen la manera de los griegos, et fueron obedientes en tiempo passado a la santa eglesia de Roma. Ellos parlan lengua arabica, et facen el offiçio de la eglesia con letras gerguescas. Los maronins tienen la [[secta|seta]] de los '''iacobins''', et han letras et lengua arabica; et aquesta gent habitan encara en el [[Mont de Liban]] deues las partidas de Gerusalem et son buena gent d'armas. Los silianos son muchos, mas los maronins son poca gent; et han entre ellos de valientes hombres de armas et de buenos sennores.}}
 
En l'aria de [[Tur Abdín]] bibibanviviban uns 200.000 sirans dica [[1915]]. Mientres a primera guerra mundial o gobierno d'os "chobens[[chóvens turcos]]" (d'ideyolochía [[panturquista]]), querió eliminar as minorías cristianas d'Anatolia oriental: [[armenios]], asirios[[Pueblo asirián cristián|asirians]] ey sirians. Os cristians de Tur Abdín fuoron atacatos por bandas de [[kurdos]] aliatos d'os turcos. Un terziotercio morió en a [[mortalera (delito)|mortalera]]. Os sirians estioron menos combatiboscombativos que os armenios u os neoasiriosneoasirians, pero tenioron un episodio de tierca resistencia en [[Ein Wardo]], lugar fazilmentfácilment fortificable on pocos zentenarscentenars de sirianossirians fuoron sitiatosasitiatos por 12.000 soldatos otomans ey 13000 miliziansmilicians kurdos mientres 3 añosanyos dica que remató a guerra.
 
Dimpués d'a guerra o gobierno de [[Mustafá Kemal Atatürk]] continó perseguindo a los sirians, a l'egual que faziófació con os griegos ey armenios, ey forachitoron a os sirians d'[[Urfa]] que ebanheban sobrebibitosobrevivito a las mortaleras.
 
Entre os que quedoron con bidavida dimpués d'ixas persecuzionspersecucions, una partepart se refuchió en [[Siria]] ey [[Liban]] ey atra en [[Irak]]. En [[1924]] o gobierno kemalista forachitó a lo patriarca sirio ortodoxo, que se refuchió en [[Domás]]. D'astí enta debant o zentrocentro de grabedatgravedat d'a Ilesia Siriana OrtodocsaOrtodoxa ey d'os sirians se desplazó dende as rechions turcas de Tur Addín, Mardín ey Nisibín ta os países güegals. En Tur Abdín quedoron en [[1920]] 70.000 sirians, (seguntes bellas fuents 15.000) y en [[1990]] no plegaban dica 4.000, a fins d'os añosanyos 90 no yeran més de 900. Muitos sirians han dixato Tur Abdín pa fuyir d'a guerra entre kurdos ey turcos.
 
== Parla ==
Charran dos dialeutos[[dialectos arameus]], o ''turoyo'' y o ''lahso'' u ''suroyo'', (muerto dende [[1998]]).
 
== Bibliografía ==
Línea 60 ⟶ 59:
 
== Enrastres externos ==
*[http://www.tierradenadie.de/archivo/opinion/arameos.htm SituaziónSituación d'os sirians en Tur Abdin]
 
[[Categoría:Pueblos d'Asia]]