Diferencia entre revisiones de «Velocidat d'a luz»

[[Imachen:Lasertests.jpg|thumb|right|250px|En ista imachen, una luz [[láser]] se muebemueve por l'aire a un 99,97% d'a belozidatvelocidat d'a luz en o bueito.<ref name=Podesta>{{en}} [http://books.google.com/books?id=h8BNvnR050cC&pg=PA131&lpg=PA131 Understanding the Properites of Matter]. Michael De Podesta. p. 131. ISBN 0-415-25788-3. 2002. CRC Press.</ref>]]

A '''belozidatvelocidat d'a luz''' ye a [[belozidatvelocidat]] a la que biachaviacha la luz en o [[bueito (fesica)|bueito]], ey ye una [[constant fesica]] important en a fesica actual. A luz biachaviacha a belozidazvelozidatz diferents por materials diferents, pero ye en o bueito a on que se muebemueve más rapedo, ey a suya belozidatvelocidat no baríavaría seguntes a color, a intensidat u a direzióndirección d'o mobimientomovimiento.<ref name=Vacuum>Istas propiedazpropiedatz ideyals describen esautamentexactament un ''bueito ideyal'' u [[espazioespacio libre]], ey nomás se pueden aplicar alto u baixo a cualsiquierqualsiquier aprosimaziónaproximación realizable a lo bueito.</ref> A belozidatvelocidat d'a luz no pende d'o mobimientomovimiento d'o emisor u l'oserbadorobservador d'a luz. Por ixo, tien sentito parlar de ''a'' belozidatvelocidat d'a luz, que ye a belozidatvelocidat d'a luz en o bueito ey gosa representar-se con a letra '''''c'''''. A belozidatvelocidat d'a luz ye un fautorfactor en a mayoría d'a fesica actual, encluyendoincluindo-ie a [[relatibidatrelatividat espezialespecial]], a [[relatibidatrelatividat cheneral]] ey a [[mecanica quantica]].

Ta os estandars cutianos, a luz se muebemueve muit rapedament – cuasiquasi a 300.000&nbsp;km por segundo, tanto en o bueito como en l'aire. Ista ye una belozidatvelocidat d'alto u baixo un millón de begatasvegatas superior a la [[belozidatvelocidat d'o sonito]], ey ye prou rapeda como ta dar más de siet bueltasvueltas a la [[Tierra]] en un segundo. Una belozidatvelocidat tan alta ye muit difizildificil de mesurar sin de teunicastecnicas espezializatasespecializatas, ey en l'antigüidat a belozidatvelocidat d'a luz yera ochetoobchecto d'especulaziónespeculación. As primeras mesuras eficazeseficaces d'a belozidatvelocidat d'a luz se fazioronfacioron en o [[sieglo XVII]], ey se fuoron amillorando progresibamentprogresivament. GüéHue en día se pueden mesurar os interbalosintervalos de tiempo con una gran prezisiónprecisión, estando actualment definito oficialment lo metro como a distanziadistancia que recorre a luz en o bueito en un periodo d'¹⁄_299.792.,458 de segundo. Por tanto, ista definizióndefinición fixa la belozidatvelocidat d'a luz en o bueito en esautamentexacament 299.792.458&nbsp;m/s.

A belozidatvelocidat d'a luz tien un papel esenzialesencial tanto en a fesica clasica como en a moderna. En o [[sieglo XIX]], [[James Clerk Maxwell|Maxwell]] ofrexióofreixió a primera esplanicaziónexplanicación d'a belozidatvelocidat d'a luz en relaziónrelación a atras constants fesicas.<ref name=Max>Se veiga [http://www.zpenergy.com/downloads/Maxwell_1864_5.pdf Maxwell] p. 499 en ''A Dynamical Theory of the Electromagnetic Field'' (1864)</ref> A prenzipiosprenxipios d'o sieglo XX, ''c'' asumió una importanziaimportancia encara más gran como constant basica en a tioríateoría d'a [[relatibidatrelatividat espezialespecial]] d'[[Albert Einstein|Einstein]], que diz que a belozidatvelocidat d'a luz tien un papel espezialespecial coneutandoconectando lo espazioespacio ey o tiempo en a estruturaestructura [[espazioespacio-tiempo]]. Un d'os resultatos d'ixo ye que a belozidatvelocidat d'a luz fixa un limite absoluto de belozidatvelocidat en [[causalidat ey transferenziatransferencia d'información|a rapideza con que se pueden mobermover a materia ey a información]]. Unatro resultato ye que a enerchía ey a masa son coneutatasconectatas por a belozidatvelocidat d'a luz en a famosa [[equibalenziaequivalencia masa-enerchía|ecuaziónequación masa-enerchía]], ''E = mc²''. Ista relaziónrelación ye un d'os fundamentos d'a mecanica quantica, encluyendoincluindo-ie a [[enerchía nucleyar]]. A [[relatibidatrelatividat cheneral]] esplicaexplica la [[grabedatgravedat]] como un efecto d'a [[espazioespacio-tiempo|curbaturacurvatura d'o espazioespacio-tiempo]], ey en ista tioríateoría ''totas'' as distanziasdistancias s'han de calcular emplegando ''c''. GüéHue en día, la belozidatvelocidat d'a luz contina estando ochetoobchecto d'imbestigazióninvestigación, tanto tiorica como esperimental.

Ta muitas fins prauticaspracticas, a belozidatvelocidat d'a luz ye tan alta que se puet considerar que se desplaza instantaniament. Manimenos, a belozidatvelocidat finita d'a luz ye notable quan se tracta de distanziasdistancias muit luengas, interbalosintervalos de tiempo muit curtos o mesuras prezisasprecisas de tiempo. Por eixemplo, a belozidatvelocidat d'a luz ye un fautorfactor esenzialesencial en l'[[astronomía]], a [[eletronicaelectronica]] actual ey sistemas de nabegaziónnavegación como lo [[GPS|''Global Positioning Systems'']].