Diferencia entre revisiones de «Sudafrica»

Contenido eliminado Contenido añadido
partito --> partiu
Jpbot (descutir | contrebucions)
clean up and re-categorisation per CFD, replaced: qualo → cual (3), Bell → Bel, más → mas (11), més → mes, á → a, ells → éls (2), scie → cie, qua → cua (11), Qua → Cua (3), tz → z (11), zi → ci (7), ze → ce (2)
Etiqueta: Revertido
Linia 2:
{{Articlo 1000|+30}}
{{Ficha de país
| nombre_oficial = Republiek van Suid-Afrika<br /> Republic of South Africa<br /> IRiphabliki yaseNingizimuyaseNingicimu Afrika
| nombre_común = Sudafrica
| nombre = Republica de Sudafrica
Linia 18:
| capital_cor = 33_55_N_18_27_E_ 33°55′ S 18°27′ E
| ciudat_prencipal = [[Johannesburgo]]
| idiomas_oficials = [[Idioma Afrikaans|Afrikaans]], [[Idioma zulú|zulú]], [[Idioma xhosa|xhosa]], [[Idioma swaziswaci|swaziswaci]], [[Idioma ndebele|ndebele]], [[Idioma sesotho|sotho]], [[Idioma tsonga|tsonga]], [[idioma tswana|tswana]], [[idioma venda|venda]], [[Idioma pedi|pedi]] y [[Idioma anglés|anglés]]
| gubierno = [[Republica]]
| enfiladors_titols = [[President de Sudafrica|President]]
Linia 55:
Sudafrica ye organizata politicament como una [[republica]], y as suyas [[Capital (politica)|capitals]] son [[Pretoria]] (administrativa), [[Bloemfontein]] (chudicial) y [[Ciudat d'o Cabo]] (lechislativa); sindembargo, a mayor ciudat d'o país ye [[Johannesburgo]]. L'actual [[Lista de presidents de Sudafrica|president]] d'o país ye [[Jacob Zuma]]. Sudafrica, que fa parte d'a [[Unión Africana]], d'a [[ONU]] y d'a [[Commonwealth]], ye independient d'o [[Reino Uniu]] dende o [[31 de mayo]] de [[1910]].
 
En estar un país con una gran diversidat etnica por a suya propia historia, Sudafrica tien muitas luengas oficials: [[Idioma Afrikaans|Afrikaans]], [[Idioma zulú|zulú]], [[Idioma xhosa|xhosa]], [[Idioma swaziswaci|swaziswaci]], [[Idioma ndebele|ndebele]], [[Idioma sesotho|sotho]], [[Idioma tsonga|tsonga]], [[idioma tswana|tswana]], [[idioma venda|venda]], [[Idioma pedi|pedi]] y [[Idioma anglés|anglés]]. A población d'orichen africano ye, alto u baixo, o 75% d'o total d'a población, y arredol d'o 25% son descendients de colonos [[Europa|europeus]] ([[holandeses]], [[alemans]], hugonotzhugonoz [[occitans]] y [[franceses]], [[angleses]], [[chodigos]] y atros) y dividitos actualment en [[africaners]] y anglofonos. Tamién bi ha minorías d'antigas [[Colonias d'o Reino Uniu|colonias britanicas]], como [[India|indios]].
 
A [[historia de Sudafrica]] tien como gran esferencia con a resta d'o continent africano a plegata dende [[1625]] de muita población d'orichen europeu a mans d'a ''[[Companyía Neerlandesa d'as Indias Orientals]]'', situación que ye l'alazetzalacez d'as posteriors luitas entre as poblacions blanca y negra y d'o rechimen d'o ''[[apartheid]]'' institucionalizau dende [[1948]], en rematar a [[Segunda Guerra Mundial]], por a minoría blanca ''[[Boers|boer]]'' d'o ''[[National Party (Sudafrica)|National Party]]'' (''Partiu Nacional''). O rechimen d'o ''apartheid'' y a [[segregación racial]] no remató dica [[1990]], quancuan se celebroron as primeras eleccions autenticament libres en o país.
 
Sudafrica se caracteriza por a suya importancia en recursos [[mena|mineros]] en [[oro]], [[diamant]]s, [[carbón]] y cuantos atros minerals. Istos recursos esdevenioron d'importancia estratechica mientres a [[Guerra fría]], premitiendo a pervivencia d'o sistema politico d'o ''[[apartheid]]''.
Linia 67:
* ''IRiphabliki yeSewula Afrika'' ([[Idioma ndebele|ndebele]]).
* ''IRiphabliki yaseMzantsi Afrika'' ([[Idioma xhosa|xhosa]]).
* ''IRiphabliki yaseNingizimuyaseNingicimu Afrika'' ([[Idioma zulú|zulú]]).
* ''Rephaboliki ya Afrika-Borwa'' ([[Idioma pedi|pedi]]).
* ''Rephaboliki ya Afrika Borwa'' ([[Idioma sotho|sotho]]).
* ''Rephaboliki ya Aforika Borwa'' ([[Idioma tswana|tswana]]).
* ''IRiphabhulikhi yeNingizimuyeNingicimu Afrika'' ([[Idioma swati|swati]]).
* ''Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe'' ([[Idioma venda|venda]]).
* ''Riphabliki ra Afrika Dzonga'' ([[Idioma tsonga|tsonga]]).
Linia 84:
Sudafrica se troba situata en o cabo sud d'o [[continent]] d'[[Africa]], en o puesto d'unión entre l'[[Oceano Indico]] a l'este y l'[[Oceano Atlantico]] a l'ueste, estando as suyas mugas terrestres con [[Botsuana]] y [[Zimbabwe]] a o norte, con [[Mozambique]] y [[Eswatini]] a l'este y a o nord-este, y con [[Namibia]] a o norueste. Antiparte, clavato dentro de Sudafrica se troba o chicot país de [[Lesoto]]. Tamién fan parte de Sudafrica a [[isla Prencipe Eduardo]] y a [[isla Marion]], que se troban alto u baixo a una [[distancia]] de 1.900 [[km]] enta o sud, ya amán de l'[[Antarctida]].
 
A [[superficie]] d'o país ye d'1.219.912 [[km²]], estendillando-se en un territorio cheograficament prou variato. En o centro d'o país se troba o [[disierto d'o Kalahari]], que ye rodiato por un [[altiplano]] dito [[Highveld]], o qualocual s'estendilla dende 1.500 dica 2.400 [[metro]]s d'[[altaria]] dencima d'o [[livel d'a mar]]. A rechión costera ye estreita y deseparata de l'interior por una succesión de [[montanya]]s.
 
==== Hidrolochía ====
Linia 91:
 
==== Climatolochía ====
En Sudafica se puet trobar quatrecuatre trazas climaticas prencipals:
* [[Clima mediterranio]]: en a redolada d'o Cabo.
* [[Clima subtropical humido]]: en a rechión de [[Durban (Sudafrica)|Durban]].
Linia 101:
 
=== Cheografía politica ===
Dica [[1994]], mientres o ''[[apartheid]]'', Sudafrica se trobaba dividita en nomás que 4 provincias, amás de 10 [[Bantustán|bantustans]] formalment independients encara que a comunidat internacional no reconoixeba ixas pseudo-independencias. QuanCuan remató o rechimen anterior desapareixioron os bantustans y a 4 provincias se dividioron en territorios másmas chicotzchicoz.
 
En l'actualidat, asinas, a Republica de Sudafrica se divide administrativament en 9 [[Provincias de Sudafrica|provincias]]:
Linia 137:
== Historia ==
{{Articlo principal|Historia de Sudafrica}}
Encara que mientres o periodo de l'''[[apartheid]]'' (u mesmo en momentos anteriors de supremacía colonial) se miró d'aparentar que a Historia de Sudafrica prencipiaba nomás en plegar l'hombre blanco en o territorio, a Historia de Sudafrica prencipia mesmo dende que apareixe l'hombre en o continent africano, en haber-ie tamién importants chacimientos arqueolochicos ta l'estudio d'os antipasatos de l'hombre. Mesmo s'explicaba que quancuan en [[1652]] plegoron os colonizadors europeus, en o territorio de l'actual Sudafrica nomás i viviban que chicotzchicoz grupos de población ixeminata formatos por cazadors-recolectors sin garra civilización, y que en o [[sieglo XVII]] i plegoron os primers grupos de [[bantús]], que se deciba que yeran una mica másmas (encara que no guaire) civilizatos.<ref>{{es}} (Johnson, 2005:37)</ref>
 
Mientres o periodo d'os navegants [[Europa|europeus]] (primero d'o [[Reino de Portugal]], y dimpués d'o [[Reino de Francia]] y d'o [[Reino Uniu]]) enta la [[India]], Sudafrica esdevenió una fita important en ixa rota comercial, encara que a suya explotación no prencipió dica o sieglos [[Sieglo XVII|XVII]]-[[Sieglo XVIII|XVIII]], quancuan bi plegoron os colonos [[Países Baixos|neerlandeses]], substituyius en o [[sieglo XIX]] por os britanicos, que facioron esdevenir o territorio una d'as suyas [[Colonias d'o Reino Uniu|colonias]].
 
Mientres o sieglo XIX, l'actual Sudafrica estió puet que o solo lugar a on esclató una guerra entre colonizadors blancos, a dita [[Guerra d'os Boers]], que remató con a redota d'os colonos d'orichen neerlandés, encara que dende prencipios d'o [[sieglo XX]] os ''[[boers]]'' conquirioron una parte important d'o poder politico en o territorio, rematando con a imposición de l' ''[[apartheid]]'' oficialment dende [[1948]], en rematar a [[Segunda Guerra Mundial]]. Sindembargo, l' ''apartheid'' y a [[segregación racial]] rematoron en os [[anyos 1990]] con a cesión d'o poder politico a la mayoría d'a población d'o país, de [[raza negra]].
Linia 145:
=== Prehistoria ===
[[Imachen:Australopithecus africanus - Cast of taung child.jpg|left|thumb|250px|O cranio d'o dito ''[[Nin de Taung]]'', d'a especie ''[[Australopithecus africanus]]'', trobato en Sudafrica en [[1924]].]]
O territorio de Sudafrica tien beluns d'os másmas antigos [[Chacimiento arqueolochico|chacimientos]] [[Paleoantropolochía|paleoantropolochicos]] conoixitos dica hue, con [[Kenya]] y [[Etiopia]]. Asinas, en [[1924]] se i trobó un [[cranio]] fosil d'un nin d'a especie ''[[Australopithecus africanus]]'', dito o ''[[Nin de Taung]]'', a man d'a localidat de [[Taung]], en a [[Provincia d'o Norueste]], encara que a comunidat scientificacientifica no aceptó a valideza d'o fósil dica os [[anyos 1950]].<ref>{{es}} (Johnson, 2005:40)</ref> Fa 3 milions d'anyadas, l'actual territorio sudafricano yera ocupato por bellos grupos d'''[[Australopithecus]]'', seguntes as troballas feitas en as espelungas de [[Sterkfontein]] y [[Kromdraai]]. Istos grupos de [[prehominidos]] fuoron succeditos por chents d'o [[Chenero (biolochía)|chenero]] ''[[Homo]]'', incluyindo-ie ''[[Homo habilis]]'', ''[[Homo ergaster]]'' y hombres mudernos (''[[Homo sapiens]]''). D'os ''Homo habilis'' destacan os chacimientos de Sterkfontein (datato en 3,3 milions d'anyadas d'antiguidat), [[SwartkrantzSwartkranz]], [[Drimolen]] u [[Kromdal]].<ref>{{es}} (Johnson, 2005:41)</ref> En a provincia de [[KwaZulu-Natal]] (espelunga Border) se i troboron os másmas antigos vestichios dica hue d'o emplego de [[tecnolochía]] asociata a humans mudernos, datata alto u baixo en 195.000 anyadas.<ref>{{es}} (Johnson, 2005:42)</ref>
 
L'actual población sudafricana apareix en o territorio fa alto u baixo 40.000 anyadas, encara que vinclata con a población anterior d'o territorio, y son os ditos ''[[khoisan]]'' (termin que hue se prefiere a ''[[bosquimans]]'' u ''[[hotentoz]]'', consideratos denigrants en estar asociatos a las denominacions emplegatas mientres o dominio colonial y l' ''apartheid''), encara que en realidat se trataba de dos grupos humans diferents, os ''[[khoi]]'' y os ''[[san]]'', con diferencias entre ellséls nomás que lingüisticas.<ref>{{es}} (Johnson, 2005:45)</ref> Istos grupos creyoron un [[arte rupestre]] propio, que s'estendilla dica l'actual [[Namibia]], con pinturas de 27.000 anyadas d'antiguidat u gravatos de 10.000 anyadas.<ref>{{es}} (Johnson, 2005:47)</ref> D'istos grupos, os ''san'' viviban d'a [[cazata]] (incluyindo-ie a [[pesca]]) y d'a recolección d'alimentos, en chicotzchicoz grupos con poco desembolique de poder social u politico,<ref>{{es}} (Johnson, 2005:48)</ref> y os ''khol'' viviban d'a [[ganadería]] de [[Ovis orientalis aries|uella]]s dende o [[sieglo I]], estendillatos por o territorio encara que con mayor desembolique socio-politico.<ref name="Johnson49">{{es}} (Johnson, 2005:49)</ref> Iste proceso d'adopción d'a ganadería fació que a luenga se deseparase entre istos dos grupos, en emplegar os ''khol'' termins relativos a la ganadería desconoixitos ta los ''san''.<ref name="Johnson49"/> No i heba denguna atra esferecia important entre os dos grupos, y pareix que os ''khol'' adhibioron a o suyo grupo a muitos ''san'', vivindo os dos grupos en a dita [[Edat de Piedra]].<ref name="Johnson50">{{es}} (Johnson, 2005:50)</ref>
[[Imachen:Bantu Phillipson.png|left|thumb|250px|As migracions d'os [[bantús]] dende l'actual [[Camerún]] dica Sudafrica, en trescruzando a mitat d'[[Africa]].]]
L'[[agricultura]], as [[ferramienta]]s agricolas y a [[Edat de Fierro]] plegoron enta l'actual Sudafrica con os [[bantús]], que marchoron dende l'actual [[Camerún]] arredol d'o [[sieglo XVI aC]], ye fácil que por a [[desertificación]] d'o [[disierto d'o Sahara]], plegando a Sudafrica en dos grupos: uno baixando por a costa de l'[[Oceano Atlantico]] (encara que iste grupo tamién se diz que quedó en l'actual [[Namibia]]), l'atro viachando enta l'este dica [[Tanzania]] (áa on plegó o [[sieglo XI aC]]) y luego enta o sud dica [[Malaui]], estando iste zaguer grupo l'inventor d'a [[metalurchia]] en o [[sieglo IX aC]] mientres a suya estadía en Tanzania, y fendo dentrar o territorio sudafricano en a [[Edat de Fierro]].<ref name="Johnson50"/>
 
Se conoix tamién que arredol d'os sieglos [[Sieglo IV|IV]] y [[Sieglo V|V]] s'establioron a o sud d'o [[río Limpopo]] nuevos grupos d'[[Agricultura|agricultors]] y [[Ganadería|ganaders]] d'o grupo etnico d'os [[bantús]], que dimpués se tresladoron encara mésmes enta o sud, enta l'actual [[Provincias de Sudafrica|provincia]] de [[KwaZulu-Natal]], a on se troba o lugar d'ocupación másmas antiga conoixita d'istos grupos, que ye de [[1050]]. O grupo bantú que s'establió másmas a o sud estioron os [[xhosas]], que plegoron dica o [[río Fish]], en l'actual [[provincia d'o Cabo Oriental]]. Istas poblacions, que culturalment perteneixeban a la [[Edat d'o Fierro]], desplazoron a grupos etnicos másmas atrasatos culturalment y que i viviban d'antis másmas. Sindembargo, dica la plegata a o territorio d'os [[Portugal|portugueses]], tecnicament istas poblacions encara viviban en a [[Prehistoria]], por no conoixer pas a [[escritura]].
 
En o [[sieglo X]] apareix o primer estato en o territorio de l'actual Sudafrica, o [[reino de Mapungubwe]]<ref name="Johnson57">{{es}} (Johnson, 2005:57)</ref> (o [[chacimiento arqueolochico]] d'os repuis d'a suya antiga [[Capital (politica)|capital]], [[Mapungubwe]], fuoron declaratos [[Patrimonio d'a Humanidat]] en [[2003]] por a [[UNESCO]]), y dende meyatos d'o [[sieglo VIII]] bi heban ciudaz-estato que feban [[comercio]] con [[Omán]], [[India]] u [[China]].<ref name="Johnson57"/> Una d'as caracteristicas d'ixas envueltas yera a practica d'a [[menería]], con [[mena]]s de [[fierro]], [[Estanyo (elemento)|estanyo]], [[oro]] u [[cobre]], estando istos dos zaguers productos destinatos a la suya exportación y os dos primers a o suyo consumo local.<ref name="Johnson57"/> Sindembargo, quancuan se descubrió en [[1933]] o chacimiento de Mapungubwe, fue ignorato, por contradecir as teorías d'o ''[[apartheid]]'' que negaban a existenxia d'un estato en a rechión antis de plegar-ie os colonizadors blancos.<ref name="Johnson60">{{es}} (Johnson, 2005:60)</ref>
 
O reino de Mapungubwe s'adedicaba a ormino a o comercio, y con o estato d'o [[Gran Zimbabwe]], establito a o norte en o sieglos [[Sieglo XII|XII]]-[[Sieglo XV|XV]], estioron en contacto con as primers ciudaz establitas en a costa de l'actual [[Mozambique]], con qui praticaban o comercio y que yeran as suyas intermediarias con China u la India.<ref name="Johnson60"/>
Linia 159:
=== A presencia portuguesa ===
[[Imachen:Gama route 1.svg|right|thumb|250px|Rota de [[Vasco da Gama]] enta la [[India]] dende as costas sudafricanas.]]
Os navegants portugueses plegaron a la redolada en o suyo camín enta la [[India]], quancuan en [[1488]]<ref>{{es}} (Johnson, 2005:81)</ref> i plegó [[Bartolomeu Dias]], que clamó a o lugar ''Cabo das Tormentas'' (Cabo d'as Tronatas, en [[Idioma aragonés|aragonés]]) por o mal [[orache]] que i trobó en a redolada. Bartolomeu Dias estió o primer europeu en plegar dica a o sud d'o continent d'[[Africa]], ubriendo asinas una vía ta o [[comercio]] d'[[Europa]] con [[Asia]] a traviés de l'[[Oceano Atlantico]] y de l'[[Oceano Indico]], evitando o comercio con os territorios controlatos por l'[[Imperio Otomán]]. Sindembargo, en tornar a [[Portugal]], por motivos de caire propagandistico, o [[Lista de reis de Portugal|rei]] [[Chuan II de Portugal]] li cambeó o nombre a o lugar enta ''Cabo da Boa Esperança'' ([[Cabo de Buena Esperanza]] en aragonés), nombre que mantién encara hue, ta evitar a mala fama d'o lugar asociata a lo nombre que li heba puesto Bartolomeu Dias.
 
Dies anyadas dimpués d'o viache de Bartolomeu Dias, una nueva flota portuguesa, mandata por [[Vasco da Gama]], marchó de Portugal enta [[Calcuta]], en pasando por o Cabo de Buena Esperanza y trescruzando luego l'[[Oceano Indico]]. Sindembargo, en istos primers viaches os portugueses no s'instaloron pas en o territorio sudafricano, encara que creyoron [[factoría]]s en bels puestos d'[[Angola]], de [[Mozambique]] y d'atros puestos d'[[Africa Oriental]], amás d'en [[Goa]], en territorio indio, y en [[Macau]], en [[China]]. O motivo de que no s'instalasen en Sudafrica yera, d'una man, que yera difícil recalar-ie en o viache de tornata dende la India, por a dirección d'os vientos predominants, y d'atra man, l'ausencia en o territorio d'a posibilidat de trobar-ie [[alimento]]s, amás que l'actitud d'os nativos no yera pas muit amistosa.<ref>{{es}} (Johnson, 2005:82)</ref> A vegatas bi habió desembarcos puntuals, ta apropiar-sen de [[Bos taurus|vacas]] d'os nativos, como en [[1510]], quancuan desembarcó l'almirant Francisco de Almeida, qui morió chunto con 50 d'os suyos soldatos en un combate con os nativos.<ref name="Johnson, 2005:83">{{es}} (Johnson, 2005:83)</ref>
 
Tampoco podeba estar o territorio una fuent d'[[Esclavitut|esclavos]], en no existir-ie pas dengún estato centralizato con elites que esdeveniesen os proveidors d'esclavos d'os portugueses, intermediarios que caleba tener ta que controlasen o territorio, situación que sí troboron os portugueses en atros puestos,<ref name="Johnson, 2005:83"/> como en os territorios d'[[Angola]], [[Mozambique]] u o [[golfo de Guinea]].
Linia 168:
 
=== A presencia neerlandesa ===
[[Imachen:Charles Bell - Jan van Riebeeck se aankoms aan die Kaap.jpg|right|thumb|250px|[[Jan van Riebeeck]] establix una factoría en o Cabo de Buena Esperanza o [[6 d'abril]] de [[1652]], en un quadrocuadro de [[Charles Davidson BellBel]].]]
En o [[sieglo XVII]], os habitants d'os [[Países Baixos]] (ye decir, os neerlandeses) consolidoron a suya independencia, luego d'una luenga guerra con [[Espanya]], en perteneixer ixe territorio tamién a la [[Casa d'Austria]]. O nuevo país, volcato enta o [[comercio]], establió una companyía comercial ta las suyas transaccions con a [[India]] y o sudeste d'[[Asia]], a dita ''[[Companyía neerlandesa d'as Indias Occidentals]]'', y continó con o camín ubierto por os portugueses, encara que os neerlandeses sí que instaloron bellas factorías comercials en l'actual Sudafrica. Asinas, o [[6 d'abril]] de [[1652]] [[Jan van Riebeeck]]<ref name="Johnson84"/> establió un puesto ta abastir os [[barco]]s neerlandeses en o cabo de Buena Esperanza, y mientres os sieglos [[Sieglo XVII|XVII]] y [[Sieglo XVIII|XVIII]] continó a expansión d'a chicota colonia neerlandesa. A calendata d'o desembarco neerlandés fue considerata por a población afrikaner de Sudafrica dica fa pocas anyadas como a calendata de creyación de Sudafrica.<ref>{{es}} (Johnson, 2005:85)</ref>
 
Tamién a ''[[Companyía anglesa d'as Indias Occidentals]]'', competidora d'a suya quasicuasi homonima neerlandesa, s'heba instalato en ixe inte en Sudafrica, prencipiando una rivalidat comercial entre as dos companyías que yera amás una rivalidat politica entre os dos países a que perteneixeban. Mesmo os britanicos preboron d'instalar-ie una colonia de tipo penal mientres o [[sieglo XVII]], antis d'o desembarco neerlandés.<ref name="Johnson84">{{es}} (Johnson, 2005:84)</ref>
 
Os primers colonos neerlandeses estioron una comunidat muit chicota, y prencipiaron os [[matrimonio]]s mixtos con a población [[khoi]] d'a redolada, estando o primer matrimonio mixto conoixito en [[1656]].<ref name="Johnson86">{{es}} (Johnson, 2005:86)</ref> Dica [[1689]] no creixió a población de colonos blancos, en plegar-ie un grupo de 180 [[hugonotzhugonoz]] fuyitos d'as [[Guerras de relichión de Francia|Guerras de relichión]] de [[Francia]].<ref name="Johnson86"/> Tamién bi plegoron chicotzchicoz grupos d'[[alemans]].
 
QuanCuan os colonos neerlandeses en o suyo abance enta l'interior d'o territorio se troboron con os [[xhosas]] en o suyo camín enta o sud dende o [[río Fish]], prencipiaron una serie de luitas entre ambos pueblos, que competiban por l'aproveitamiento d'os mesmos recursos naturals d'a redolada, basicament a tierra y l'[[alimento]]. Antiparte, os colonos neerlandeses, ta disponer de másmas mano d'obra, prencipiaron a importar población dende atros territorios que controlaban u que se trobaban en as suyas rotas comercials, como [[Madagascar]], u os actuals países d'[[Indonesia]] y [[India]], que son en a suya mayor parte l'alazetalacet de l'actual población sudafricana d'orichen asiatico.
 
=== A presencia britanica ===
[[Imachen:Cape Colony00.jpg|dreita|thumb|250px|Mapa d'a colonia neerlandesa d'o Cabo en [[1809]].]]
En [[1797]], mientres as [[Guerras napoleonicas]], os [[Países Baixos]] y o [[Reino Uniu]] luitoron entre sí en a dita [[QuatrenaCuatrena Guerra anglo-neerlandesa]], y as tropas de l'[[Exercito britanico]] fuoron ninviatas a ocupar as posesions neerlandesas en o cabo de Buena Esperanza, ta evitar amás a posible influencia d'as ideyas d'a [[Revolución Francesa]] en un puesto tan sensible ta la suya politica colonial como yera la India, en trobar-se a colonia neerlandesa clavata en a rota enta la India. En continar os Países Baixos a suya alianza militar como o estato satelite que yera en ixe inte d'a [[Francia]] de [[Napoleón Bonaparte]], o Reino Uniu s'anexionó o territorio en [[1805]], continando dimpués con una politica d'expansión enta o norte d'a colonia, a qualacual cosa fació que bi hese encara másmas luitas contra os xhosas, plegando a nueva muga con iste pueblo dica o [[río Fish]], linia de muga que os britanicos fortificaron en establir-ie cuantos [[fuerte]]s.
 
Os colonos d'orichen [[Países Baixos|neerlandés]], que se veyeban discriminatos en o poder en a nueva colonia britanica, marchoron y s'establioron en parti másmas a o norte, a on fundoron bellas comunidaz independients que yeran en luita con a población negra d'a redolada, encara que tamién yeran en tensión con a colonia britanica, que veyeba istas tierras ocupatas por os colonos neerlandeses (u ''[[boers]]'', como yeran ditos ya en ixas envueltas) como o suyo futuro territorio d'expansión colonial.
 
== Economía ==
{{Articlo principal|Economía de Sudafrica}}
[[Imachen:Diamond-gem7-52a.jpg|right|thumb|250px|Un [[diamant]] d'a [[mina Kimberley]], en Sudafrica.]]
A [[economía]] de Sudafrica ye a economía mas gran d'Africa, y suposa alto u baixo a quatrenacuatrena parte d'o [[PIB]] total d'o continent, por a qualacual cosa ye un important motor economico continental; ye a 24<sup>ena</sup> economía d'o mundo. Destaca como actividat economica prencipal a [[menería]], en estar Sudafrica muit rica en recursos minerals, destacando-ie o [[carbón]] y bellos metals y minerals preciosos, como [[oro]], [[platín|platino]] y [[diamant]]s. Asinas, Sudafrica ye o segundo país d'o mundo en producción d'oro dezaga de [[China]] con o 15% d'a producción mundial, tenendo sindembargo un 25% d'as reservas mundials d'ixe metal; ye tamién o primer país productor de platino, producindo o 75% d'a producción mundial d'iste metal; y ye o 5<sup>eno</sup> país productor de diamants. Se i puet trobat tamién produccions importants de [[cobre]], [[uranio]] y [[níquel]], amás de produccions mas chicotas d'atros metals i minerals.
 
Tamién destaca o país por a suya [[industria]], que ye a industria con una diversificación mas gran y amás a industria mas potent d'o continent; cal mencionar as industrias d'os sectors automovilistico, de transformación de minerals, de transformación de biens agricolas y ganaders, de producción d'[[enerchía]] y d'o sector aeronautico.
[[Imachen:Gauteng-Sheep Farming-001.jpg|left|thumb|250px|Uellas en una grancha sudafricana.]]
Respective de l'[[agricultura]], que ocupa alto u baixo o 12% d'a superficie d'o país, Sudafrica produce cantidatzcantidaz prou importants de [[Zea mays|panizo]], [[Triticum|trigo]], [[Saccharum officinarum|canya de zucre]], [[fruita]]s y [[legumbre]]s, sin xublidar-se d'a suya [[viticultura]] (en [[2005]], Sudafrica estió o 9<sup>eno</sup> productor mundial de [[vin]], con arredol de 600 millons de litros). En a [[ganadería]], destaca por as [[Ovis orientalis aries|uellas]] y por a prodicción d'a suya [[avicultura]]. Tamién produce [[lana]] y [[leit]], derivatos d'a ganadería.
 
Sudafrica destaca tamién por o suyo sector turistico, en estar o país prou densenvolicato ta ufrir a los turistas una estructura adequataadecuata a las suyas potencialidatzpotencialidaz: Sudafrica tien un amplo rete de [[Parque nacional|parques nacionals]], ta o turismo de naturaleza, y unas [[placha]]s con [[clima mediterranio]] y sin problemas de masificación.
 
A [[divisa]] de Sudafrica ye o [[rand]], que se divide en 100 centavos (ye decir, centimos).
 
== Esporte ==
[[Imachen:Frantz-Kruger-2010.jpg|200px|thumb|O lanzador de disco [[FrantzFranz Kruger]] en 2010.]]
 
Sudafrica fue alpartada d'organizacions internacionals esportivas por a suya suya politica d'o apartheid dende os anyos 1960 dica 1992.
 
Lo [[Comité Olimpico Internacional|COI]] decidió que Sudáfrica estase excluyida de traza permanent d'os [[Chuegos Olimpicos de Verano]] y d'[[Chuegos Olimpicos d'hibierno|hibierno]] dica que no eliminase as leis que discriminaban a la población de raza negra que viviba en o país (entre ellséls, os esportistas). Seguntes as normas olimpicas, lo COI prohibe que "nomás un sector" (racismo u exclusión d'as mullers) d'un país participe en os Chuegos Olimpicos y en Sudáfrica existiba lo racismo enta los negros. En 1990, i hai un cambio de politica y elimina lo apartheid per lo que se le permitió tornar a participar nuevament en os Chuegos Olimpicos de Verano, en [[Chuegos Olimpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]], y en [[Chuegos Olimpicos d'hibierno de 1994|Lillehammer 1994]] en os d'hiberno pero no podió utilizar a suya bandera, habió d'usar una bandera especial pa ditas edicións. En los siguients Chuegos, en [[Chuegos Olimpicos d'Atlanta 1996|Atlanta 1996]], podió tornar a utilizar nuevament a suya bandera y incorporarse como miembro de pleno dreito en lo COI.
 
Os esportes mes populars son o [[rugby]] y o [[cricket]] practicaus prencipalment por personas de raza blanca y o [[fútbol]] practicau cheneralment por chugadors de raza negra, istas tendencias de practicar un l'esporte seguntes a raza u clase social zaguerament son en retroceso. Atros esportes populars individuals son a [[natación]], l'[[atletismo]], [[golf]], [[boxeyo]], [[tennis]] y [[surf]].